रासायनिक खताबरोबरच शेणखताची भाववाढ

शिरपूर जैन - या वर्षी रासायनिक खत व बियाण्याचे दर मागच्या वर्षीपेक्षा २० टक्क्यांनी वाढले आहेत. या भाववाढीमुळे शेतकरी हैराण असतानाच शेणखताच्या भावातही मोठी वाढ झाली आहे. जमीन सुपीकता निर्देशांकामध्ये मातीमध्ये नत्र व स्फुरद या अन्नद्रव्यांची कमतरता असल्याने शेण खताची मागणी वाढली आहे.

गत काही वर्षांपासून शेतीत रासायनिक खतांच्या वाढलेल्या वापरामुळे मानवी आरोग्यावर तसेच शेतजमिनीवर दुष्परिणाम होत आहेत. मुख्य अन्नद्रव्यांसोबत सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची ही कमतरता जमिनीत असल्याचे जमीन सुपीकता निर्देशांकानुसार समोर येत आहे. जस्त, लोहाची कमतरता जमिनीत आहे. त्यामुळे अनेक शेतकऱ्यांचा कल आता सेंद्रीय शेतीकडे वळला आहे. त्यामुळे शेतकरी शेतात शेणखताचा वापर करीत आहेत, परंतु शेणखताच्या एका ट्रॉलीसाठी तीन ते चार हजार रुपये मोजावे लागत आहेत.

शिरपूर व परिसरात खरीप व रब्बी हंगामात सोयाबीन, तूर, हरभरा, हळद, गहू आदी पिके घेतली जातात. त्यामुळे शेणखताचा वापर जास्त करण्यात येतो. परंतु पशुधनाची संख्या कमी झाली असल्याने शेणखत मिळणे कठीण झाले आहे. ज्याच्याकडे गायी, म्हशी, शेळ्या-मेंढ्या मोठ्या प्रमाणात आहेत किंवा ज्यांनी दुग्ध व्यवसायासाठी मोठ्या प्रमाणावर पशुधन सांभाळले आहे, त्यांच्याकडे शेणखत उपलब्ध आहे. अशांची संख्या कमी व शेणखत घेणाऱ्यांची संख्या अधिक आहे. पशुपालक शेतकऱ्यांना शेणखताला चांगला दर मिळत असल्याने त्याच्या आर्थिक उत्पन्नात मदत होत आहे. अनेक शेतकरी दुग्ध व्यवसाय परवडत नसल्याने पशुधन सांभाळत नाहीत, तसेच ज्या शेतकऱ्याकडे एखाद-दुसरे पशुधन असते ते शेतकरी शेणखत न विकता स्वतःच्या शेतात टाकत आहेत. त्यामुळे शेणखत सहज उपलब्धही होत नाही.

जमिनीचा पोत सुधारतो

शेणखत एकदा टाकल्यास पुढील दोन-तीन वर्ष त्या शेतातील पिकाच्या उत्पादन वाढीस मदत करते. यासोबतच जमिनीचा पोत देखील सुधारतो. मानवी आरोग्याला या खताचा कसलाही धोका नाही. याउलट रासायनिक खतांचा अनेकदा कृत्रिम तुटवडा निर्माण होतो. शिवाय वाढत्या वापरामुळे शेत जमीन नापीक होत आहे. रासायनिक खतांचा मानवी आरोग्यावर विपरीत परिणाम होतो असे तज्ज्ञांचे मत आहे.