Hindi Diwas 2023 : हिंदीचा जगभर विस्तार झालाय. हिंदी आता मजबूत झाली आहे आणि वेगाने विस्तारत आहे. वस्तुस्थिती आणि आकडेवारी पाहिल्यास हिंदीचा जगात वेगाने विस्तार होत असल्याचे स्पष्ट होते. त्याचे हे 7 पुरावे आहेत.
हिंदीचा विस्तार आता जगभर झाला आहे. हिंदी आता मजबूत झाली आहे आणि वेगाने विस्तारत आहे. जगही हिंदीकडे आशेच्या नजरेने पाहू लागले आहे. भारत सरकारची कार्यसंस्कृती जरी इंग्रजीच्या आधारे चालत असली तरी आजही पंतप्रधान नरेंद्र मोदी जेव्हा परदेश दौर्‍यावर असतात तेव्हा हिंदीत बोलतात आणि लोकांशी हिंदीतून संवाद साधतात. पंतप्रधान होण्यासोबतच ते हिंदीचे राजदूत असल्याची भूमिका ही बजावतात.
परदेशात राहणारे भारतीय जेव्हा हिंदी ऐकतात तेव्हा आपल्या भाषेबद्दलचा त्यांचा अभिमान उफाळून येतो. अटलविहारी बाजपेयी यांनी मंत्री म्हणून संयुक्त राष्ट्रात पहिल्यांदा हिंदीत भाषण केले तेव्हा सभागृहात टाळ्यांचा कडकडाट झाला. हा त्यांच्या बोलण्याच्या शैलीचा प्रभाव होता.
हिंदी चित्रपट आता देशाबरोबरच परदेशातही प्रदर्शित होत आहेत. देशात जेवढा व्यवसाय होतो, तितकाच किंवा त्यापेक्षा जास्त व्यवसाय परदेशातून होतो. 15-20 वर्षांपूर्वी कोणत्याही चित्रपट निर्मात्याने 100 कोटींचा व्यवसाय करण्याचा विचारही केला नव्हता, परंतु आज आपल्याकडे अनेक चित्रपट आहेत जे शंभर कोटींचा व्यवसाय करतात. हा हिंदी भाषेचा प्रभाव आहे आणि वाढत्या व्यवसायात परकीय देशांची भूमिकाही आहे.
वस्तुस्थिती आणि आकडेवारी पाहिल्यास हिंदीचा जगात वेगाने विस्तार होत असल्याचे स्पष्ट होते.
अनेक वर्षांपूर्वी गुगलने हिंदीची ताकद ओळखून स्वतःमध्ये अनेक बदल सुरू केले. गुगलने वेळोवेळी हिंदीचे प्राध्यापक अशोक चक्रधर आणि प्रसिद्ध कवी डॉ. कुमार विश्वास यांच्यासह अनेक हिंदी विद्वानांना आपल्या यूएस मुख्यालयात आमंत्रित केले आणि त्यांच्याद्वारे हिंदी भाषेचे डिजिटायझेशन केले. अगदी पाच वर्षांपूर्वी गुगलची हिंदी खूप वाईट होती. पण आज परिस्थिती खूप चांगली आहे. सुधारणेला वाव आहे पण एका अमेरिकन कंपनीने ज्या पद्धतीने हिंदीवर काम केले आहे ते कौतुकास्पद आहे.
हिंदीचा विस्तार करण्यात हिंदी चित्रपटांचा मोठा वाटा आहे. आज बॉलीवूडचे चित्रपट केवळ देशातच प्रदर्शित होत नाहीत, तर परदेशातही ते एकाच वेळी प्रदर्शित होत आहेत. आमिरच्या दंगल चित्रपटानंतर आता असे वातावरण निर्माण झाले आहे की चीनसारख्या देशातही हिंदी चित्रपटांचा दबदबा आहे.
सध्या देशात आणि जगात सनी देओलचा गदर-2 आणि शाहरुख खानचा जवान एकमेकांशी स्पर्धा करत आहेत. गीतकार अविनाश त्रिपाठी सांगतात की, चित्रपटांमुळे अमिताभ बच्चन यांची लोकप्रियता आधीच अमेरिका आणि युरोपपर्यंत पोहोचली होती, पण आमिर, सलमान आणि शाहरुख यांनी ती चीन आणि जपानमध्येही नेली. आता एकाच वेळी किती देशांमध्ये हिंदी चित्रपट प्रदर्शित होतात हे सांगणे कठीण आहे.
हिंदी ही जगातील तिसरी सर्वाधिक बोलली जाणारी भाषा आहे. जगभरात 602 दशलक्षाहून अधिक लोक हिंदी बोलतात. पहिले स्थान इंग्रजी आणि दुसरे स्थान चीनी आहे. आज असे अनेक देश आहेत जिथे तुम्ही निवांतपणे हिंदी बोलू शकता.
हिंदीचे अभ्यासक प्रा. रवींद्र नाथ श्रीवास्तव उर्फ परिचय दास यांच्या मते नेपाळने हिंदीला राष्ट्रभाषा म्हणून मान्यता दिली आहे. येथील सरकारने अवधी-भोजपुरी ही राष्ट्रभाषा मानली आहे. फिजीच्या शाळांमध्ये हिंदी शिकवली जात आहे. फिजी युनिव्हर्सिटीने बीएमध्ये हिंदी शिकवण्यासही सुरुवात केली आहे. अधिकृत भाषेच्या वेबसाइटवर उपलब्ध गोष्टी दाखवतात की फिजी, गयाना, सुरीनाम, टोबॅगो आणि त्रिनिदाद आणि संयुक्त अरब अमिरातीमध्ये हिंदीला अल्पसंख्याक भाषा म्हणून घटनात्मक दर्जा आहे.
जगातील 175 देशांमध्ये अनेक हिंदी शिक्षण-प्रशिक्षण केंद्रे आहेत. 180 हून अधिक विद्यापीठांमध्ये हिंदी अभ्यासक्रम चालवले जातात. एकट्या अमेरिकेतील शंभरहून अधिक शाळा, महाविद्यालये आणि विद्यापीठांमध्ये हिंदी शिकवली जात आहे. अमेरिका, इंग्लंड, जर्मनी, दक्षिण आफ्रिका, नेपाळ, मॉरिशस, न्यूझीलंड, सिंगापूर, येमेन आणि युगांडा येथे हिंदी भाषिकांची संख्या दोन कोटींहून अधिक आहे.
अधिकृत भाषा वेबसाइट म्हणते की पाकिस्तान, नेपाळ, बांगलादेश, भूतान, म्यानमार, श्रीलंका, मालदीव या देशांमध्ये हिंदीला महत्त्वाचे स्थान आहे कारण येथे भारतीयांची संख्या भरपूर आहे. त्याचबरोबर इंडोनेशिया, मलेशिया, थायलंड, चीन, मंगोलिया, कोरिया, जपान या देशांमध्ये हिंदीच्या लोकप्रियतेचे कारण तेथील लोकांवर भारतीय संस्कृतीचा प्रभाव आहे. अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, कॅनडा आणि युरोपातील अनेक देश हिंदीकडे आधुनिक भाषा म्हणून पाहतात. इतर अनेक कारणांमुळे आखाती देश, अफगाणिस्तान, कतार, इजिप्त, कझाकिस्तान, तुर्कमेनिस्तान, उझबेकिस्तानमध्ये हिंदीचा प्रभाव आहे.
2011 च्या जनगणनेनुसार, तमिळनाडू, केरळ, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश आणि गुजरातमध्येही हिंदी भाषिक लोकांची संख्या वाढली आहे. देशातील 53 कोटी लोक हिंदी बोलतात, दुसऱ्या क्रमांकावर बंगाली आणि तिसऱ्या क्रमांकावर मराठी आहे. आज ही संख्या नक्कीच वाढली असती. 1971 मध्ये देशातील 37 टक्के लोक हिंदी बोलत असत, आज ही संख्या 43.6 टक्के झाली आहे. ज्यावरून हिंदी भाषिकांची संख्या देशाबाहेरच नाही तर देशातही वाढत आहे.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.