25 नोव्हेंबर रोजी होणाऱ्या विधानसभा निवडणुकीत राजस्थानमधील काँग्रेसला सत्तेतून काढून टाकण्याचे लक्ष्य भाजपने समोर ठेवलं आहे. राजस्थान हे बऱ्यापैकी जाती-आधारित राजकारणासाठी ओळखलं जातं. त्यामुळेच याठिकाणी आकड्यांची जुळवाजुळव करण्यासाठी भाजप "सोशल इंजिनिअरिंग"वर भर देत आहे.राजस्थानमध्ये जवळपास तीन दशकांनंतर प्रत्येक पाच वर्षांनी सत्ताधारी सरकार बाहेर पडताना दिसत आहे

2024 च्या लोकसभा निवडणुकीच्या पार्श्‍वभूमीवर विरोधी पक्षांनी पुन्हा भाजपच्या हिंदुत्वाशी लढा देण्यासाठी प्रयत्न सुरू केले आहेत. सामाजिक न्यायाचा मुद्दा पुढे करत मागासलेल्या जातींना पुरेसे प्रतिनिधित्व मिळावे, यासाठी राजस्थानचे मुख्यमंत्री अशोक गेहलोत यांनीही जात सर्वेक्षणाची घोषणा केली आहे.

राज्याच्या 200 विधानसभा जागांसाठी भाजपने दिलेल्या उमेदवारांच्या यादीचे जातीय विश्लेषणातून असे दिसून येते की, राजपूत, ब्राह्मण आणि बनिया यांसारख्या उच्च जातींमधील पक्षाच्या पारंपारिक मतपेढीपर्यंत आपला पोहोच कायम ठेवत मागासवर्गीय समुदायांना आकर्षित करण्यासाठी पक्षाचे प्रयत्न दिसून येतात.

भाजपने ६० ओबीसी (इतर मागासवर्गीय) उमेदवार उभे केले आहेत. जे या निवडणुकीत पक्षाच्या एकूण उमेदवारांपैकी ३० टक्के आहेत. राजस्थानमधील ओबीसी गटातील जाट समाजातील भाजप नेत्यांना 31 तिकिटे मिळाली आहेत, तर यादव, कुमावत, बिश्नोई, सैनी, पटेल, नागर, रावण राजपूत आणि धाकड या तुलनेने लहान ओबीसी गटांना 29 तिकिटे मिळाली आहेत.

राज्यात MBC (मोस्ट बॅकवर्ड क्लासेस) प्रवर्गात सर्वात जास्त प्राबल्य असलेल्या गुज्जर समाजाला भाजपकडून 10 तिकिटे देण्यात आली आहेत. जेव्हा हे ओबीसी उमेदवारांमध्ये जोडले जाते, तेव्हा पक्षाच्या मागासवर्गीय उमेदवारांची एकूण संख्या त्याच्या एकूण उमेदवारांच्या 70 किंवा 35 टक्क्यांपर्यंत वाढते.

अनुसूचित जातीचा (एससी) विचार केला तर भाजपने निवडणुकीसाठी ३५ अनुसूचित जातीचे उमेदवार उभे केले आहेत. एससी प्रवर्गासाठी राज्य विधानसभेतील 34 राखीव जागांव्यतिरिक्त, भाजपने एका अनारक्षित जागेवरून दलित उमेदवारालाही उमेदवारी दिली आहे. अशा प्रकारे भाजपच्या उमेदवारांच्या यादीत एससी प्रवर्गातील भाजपचे उमेदवार 17.5 टक्के आहेत.

त्याचप्रमाणे, भाजपने 29 आदिवासी उमेदवार उभे केले आहेत, त्यापैकी चार अनारक्षित जागांवरून आणि उर्वरित 25 जागांवर अनुसूचित जमाती (एसटी) साठी राखीव आहेत. परिणामी, पक्षाच्या एकूण उमेदवारांपैकी 14.5 टक्के एसटी उमेदवारांचा वाटा आहे.

उच्चवर्णीय किंवा सामान्य प्रवर्गाच्या संदर्भात, भाजपने या निवडणुकीत 27 राजपूत आणि 19 ब्राह्मण चेहऱ्यांना उमेदवारी दिली आहे तसेच व्यापारी, जैन, सिंधी, राजपुरोहित आणि पंजाबी यांसारख्या इतर समुदायातील 17 उमेदवार उभे केले आहेत. 200 पैकी 63 उमेदवारांसह, भाजपच्या यादीत सवर्ण चेहऱ्यांचा वाटा 31.5 टक्के आहे.