Indian Air Force Day : भारत दरवर्षी 8 ऑक्टोबर रोजी भारतीय हवाई दल दिवस साजरा केला जातो. या दिवशी भारतातील हवाई दल अधिकृतपणे 1932 मध्ये युनायटेड किंगडमच्या रॉयल एअर फोर्सचे सहाय्यक बल म्हणून उदयास आले होते. दरवर्षी भारतीय हवाई दल दिन साजरा केला जातो.

हिंडन एअर फोर्स स्टेशन, गाझियाबाद, उत्तर प्रदेश. आयएएफ प्रमुख आणि तीन सशस्त्र दलांच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या उपस्थितीत हा उत्सव साजरा केला जातो. या दिवशी, सर्वात निर्णायक आणि विंटेज विमानांनी एक भव्य प्रदर्शन ठेवले जाते जे खुल्या आकाशात प्रदर्शित केले जाते.

भारतीय हवाई दल दिवसाचा इतिहास

‘भारतीय वायु सेना’ म्हणूनही ओळखले जाणारे, भारतीय वायुसेनेची स्थापना 8 ऑक्टोबर 1932 रोजी ब्रिटिश साम्राज्याने देशात केली. पहिले ऑपरेशनल स्क्वाड्रन एप्रिल 1933 मध्ये अस्तित्वात आले. दुसऱ्या महायुद्धात भाग घेतल्यानंतरच भारतातील हवाई दल रॉयल इंडियन एअर फोर्स म्हणून ओळखले जाऊ लागले.

भारतातील हवाई दल 1932 मध्ये युनायटेड किंगडमच्या रॉयल एअर फोर्सचे सहाय्यक बल म्हणून अधिकृतपणे उंचावले गेले. तेव्हापासून हा दिवस दरवर्षी भारतीय हवाई दल दिन म्हणून साजरा केला जातो.

भारतीय हवाई दल दिवस

भारतीय वायुसेना (IAF) भारतीय सशस्त्र दलांचे हवाई अंग आणि एक महत्त्वपूर्ण अंग आहे जे देशाने लढलेल्या युद्धांमध्ये महत्वाची भूमिका बजावते. त्याचे प्राथमिक ध्येय भारतीय हवाई क्षेत्र सुरक्षित करणे आणि राष्ट्रांमध्ये सशस्त्र संघर्ष दरम्यान हवाई क्रियाकलाप आयोजित करणे आहे. भारतीय हवाई दलाने स्वातंत्र्यानंतर अनेक युद्धांमध्ये भाग घेतला आहे.

भारतातील हवाई दल दिवसाचे महत्व

• यंदा 90 वे वर्ष आहे.

• एअर चीफ मार्शल विवेक राम चौधरी यांनी भारतीय हवाई दल प्रमुख आहेत.

• 30 पेक्षा जास्त चीनी लष्करी विमाने सलग दुसऱ्या दिवशी तैवानच्या दिशेने उड्डाण करतात.

• चीनने आपल्या राष्ट्रीय दिवशी तैवानच्या दिशेने 38 लढाऊ विमाने पाठवली.

• जगातील सर्वात मोठ्या खादीच्या राष्ट्रध्वजाचे अनावरण गांधी जयंतीनिमित्त लेहमध्ये करण्यात आले.

विशेष म्हणजे, भारतीय हवाई दल केवळ भारतीय प्रदेश आणि राष्ट्रीय हितसंबंधांचे सर्व धोक्यांपासून रक्षण करते असे नाही तर देशातील नैसर्गिक आपत्तींच्या वेळीही समर्थन पुरवते. म्हणूनच, आपल्या जवानांच्या आणि संपूर्ण सैन्याच्या निस्वार्थ प्रयत्नांचा सन्मान आणि ओळख करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

भारतीय हवाई दल (IAF) बद्दल काही रोचक तथ्य

• भारतीय वायुसेना (IAF) जगातील चौथ्या क्रमांकाच्या ऑपरेशनल एअर फोर्समध्ये आहे. फक्त अमेरिका, चीन आणि रशिया भारताच्या पुढे आहेत.

• भारतीय हवाई दलाचे बोधवाक्य ‘नभम स्पर्शम दीप्थम’ आहे, ज्याचा शाब्दिक अर्थ ‘टच द स्काय विथ ग्लोरी’ आहे. विशेष म्हणजे IAF ने भगवद्गीतेच्या अकराव्या अध्यायातून आपले बोधवाक्य घेतले आहे.

• आज भारतीय हवाई दलाचा विस्तार 45 पथके म्हणजेच सुमारे 500-700 विमान संख्या आहे, असे सांगण्यात येते. सध्या भारतात 2-3 प्रकारच्या लढाऊ विमानांची निर्मिती सुरू झाली आहे. तौलनिक दृष्ट्या पाहावयाचे झाले तर, 1939 मध्ये दुसरे महायुद्ध सुरू झाले, तेव्हा अमेरिकेकडे 800, इंग्लंडकडे 1900 व जर्मनीकडे 4100 लढाऊ विमाने होती.

• उत्तर प्रदेशातील गाझियाबादमध्ये स्थित हिंडन एअर फोर्स स्टेशन हे संपूर्ण आशियातील सर्वात मोठे एअरबेस आहे. तो 8 वा आहे जगातील सर्वात मोठे आहे.

• उत्तराखंडच्या महापुरात अडकलेल्या नागरिकांची सुटका करताना आयएएफने जागतिक विक्रम केला. या अभियानाला ‘रहाट’ असे नाव देण्यात आले ज्या दरम्यान IAF ने सुमारे 20,000 लोकांची सुटका केली.

• आयएएफ देखील ऑपरेशन पूमलई, ऑपरेशन विजय, ऑपरेशन मेघदूत आणि अधिक सारख्या विविध ऑपरेशनचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.

• IAF अगदी संयुक्त राष्ट्रांसोबत शांतता मिशनमध्ये काम करते.

• भारतीय हवाई दलाला आपली सेवा पुरवणाऱ्या महिला लढाऊ वैमानिक, महिला नेव्हिगेटर आणि महिला अधिकारी यांचा उल्लेखनीय समावेश IAF मध्ये आहे. आयएएफच्या राफेल ताफ्यातही एक महिला लढाऊ वैमानिक आहे.