मुंबई : दरवर्षी ९ ऑगस्ट हा जागतिक आदिवासी दिवस म्हणून साजरा केला जातो. जगभरात अनेक मूळ रहिवासी पसरलेले आहेत. त्यापैकी सुमारे १०४ दशलक्ष (जे देशाच्या लोकसंख्येच्या ८.६ टक्के आहे) आदिवासी लोक भारतात राहतात.

आतापर्यंत ७०५ वांशिक गट असे आहेत ज्यांना औपचारिकपणे मान्यता मिळाली आहे, परंतु भारतात अनेक वांशिक गट राहतात. आज जगभरात साजरा होत असलेल्या International Day of the World’s Indigenous People या अनोख्या दिवसासह, भारतातील ५ जमातींच्या संस्कृतींवर एक नजर टाकूया :

अंदमानच्या महान जमाती

या जमाती बेटाच्या भागात आणि रुटलँडच्या काही भागात राहतात. या स्थानिक जमातीमध्ये ओंगे, जरावा, जंगल आणि सेंटिनेलीज यांचा समावेश होतो, जे बेटाचे पहिले रहिवासी आहेत आणि त्यांच्या शरीरावर चिखल लावतात. या जमाती काम करताना जप करतात आणि जंगलातील मोठ्या, रंगीबेरंगी कबूतरांशी संवाद साधण्यास त्यांना आवडते.

गोंड जमात

हे सहसा छत्तीसगडच्या बस्तर भागात दिसू शकतात. मुरिया, बिसनहॉर्न मारिया आणि हिल मारिया या तीन महत्त्वाच्या गोंड जमाती आहेत. गोंड जमातींमध्ये राज गोंड हे सर्वात विकसित मानले जातात. गोंडांमध्ये सांस्कृतिक एकरूपता नाही.

भिल्ल

भारतात, २०१३ पर्यंत, भिल्ल हा सर्वात मोठा आदिवासी समूह होता. हा गुजरात, छत्तीसगड, मध्य प्रदेश, राजस्थान, महाराष्ट्र, पश्चिम डेक्कन प्रदेशातील इंडो-आर्यन भाषिक वांशिक गट आहे. भिल्ल जमातीला समृद्ध, वेगळी संस्कृती म्हणून ओळखले जाते. त्यांची कला आणि खाद्यपदार्थ अगदी अनोखे आहेत. भिल्लांची पिथोरा चित्रे बरीच प्रसिद्ध आहेत आणि त्यांचा नृत्य प्रकार 'घूमर' हे पारंपरिक लोकनृत्य आहे.

खासी जमाती

या जमातीचे लोक मेघालयातील खासी आणि जैंतिया टेकड्यांवर राहतात आणि त्यांची एक अतिशय अनोखी संस्कृती म्हणून ओळखली जाते. खासीमध्ये संपत्तीचा वारसा आणि उत्तराधिकाराची महिला-केंद्रित परंपरा आहे. ऑफिस आणि प्रॉपर्टी मॅनेजमेंटशी संबंधित प्रकरणे आईच्या नंतर तिच्या सर्वात लहान मुलीला दिली जातात. स्त्रिया या कामांसाठी पुरुषांना नियुक्त करतात.

संथाल जमात

मुंडा हा एक वांशिक गट आहे, मूळचा भारतातील आहे. आसाम, पश्चिम बंगाल, त्रिपुरा, बिहार, ओडिशा, छत्तीसगड या राज्यांमध्ये संथाल जमाती दिसून येतात. या जमाती शुद्धीकरणानंतर घराबाहेर करम वृक्ष लावण्याची परंपरा पाळतात. माघे, बाबा बोंगा, सहाराई, इरो, असरिया आणि नमह हे त्यांचे काही सण आहेत. या जमातीची रंजक गोष्ट म्हणजे येथे ७ प्रकारचे विवाह होतात.