Navratri 2023 : नवरात्रीला अवघे चार दिवस उरले असून भारतात ठिकठिकाणी नवरात्रीचा उत्सव धुमधडाक्यात साजरा केला जातो. नवरात्रीच्या नऊ दिवसांनंतर दशमीला दसरा हा काही शहरांमध्ये मोठ्या उत्साहात साजरा केला जाणारा सण आहे.

या वर्षी दसरा, ज्याला विजयादशमी म्हणूनही ओळखले जाते हा सण 24 ऑक्टोबरला साजरा केला जाईल. दसरा पौराणिक राक्षस महिषासुरावर देवी दुर्गेचा विजय आहे. तर इतर हिंदू कथांमध्ये रावणावर भगवान रामाच्या विजयाचे प्रतीक म्हणून दसरा सण साजरा केला जातो. विविध चवीष्ट नैवेद्य आणि गरबाच्या संगीताने उत्सवाच्या या दिवसांत वातावरण प्रफुल्लित होतं.

आज आपण भारतातल्या कोणकोणत्या भागांत दसरा दणक्यात साजरा केला जातो ते जाणून घेऊया.

दुर्गा पूजा, पश्चिम बंगाल

दुर्गापूजेसाठी प्रसिद्ध असलेल्या कोलकातामध्ये दसऱ्याला विजया दशमी म्हणतात. हा दिवस दुर्गापूजेचा महत्वाचा दिवस आहे, जिथे दुर्गा देवी आणि तिच्या चार मुलांच्या मूर्ती विसर्जनासाठी नदीवर नेल्या जातात. यात पाळल्या जाणाऱ्या विविध प्रथांमधील लोकप्रिय प्रथा म्हणजे विवाहित स्त्रिया देवी दुर्गाला सिंदूर आणि मिठाई अर्पण करतात आणि एकमेकांना सिंदूर लावतात.

कोलकातामध्ये, भव्य मिरवणूक देवतांना हुगळी नदीकडे घेऊन जाते, बोटीतून असलेल्या या मिरवणूकीचे दृष्य बघण्यासारखे असते.

रामलीला मैदान, दिल्ली

दसऱ्याचा खरा आनंद अनुभवण्यासाठी भारतातील सर्वोत्तम ठिकाणांपैकी एक आहे रामलीला मैदान. या काळात हे शहर नवरात्री, नऊ दिवसांच्या उत्सवाने जिवंत होते. या कालावधीत, दिल्लीवासी शाकाहारी आहार घेतात आणि नाट्य कलाकार प्रभू रामाचे जीवन आणि रावणावरील विजयाचे चित्रण करणारे नाट्य प्रदर्शित करतात.

जुन्या दिल्लीतील रामलीला मैदान हे रामलीला परफॉर्मन्ससाठी सर्वात प्रसिद्ध ठिकाण आहे. दसऱ्याच्या दिवशी रावणाचे पुतळे इथे जाळले जातात आणि संपूर्ण शहर उत्सवात आनंदी होते.

म्हैसूर कर्नाटक

कर्नाटकातील म्हैसूर हे शहर दसरा उत्सवासाठी प्रसिद्ध आहे. इथे राजघराण्यातील देवीची भव्य मिरवणूक निघण्यापूर्वी राजवाड्यात पूजा करतात. जांबू सावरी या नावाने ओळखल्या जाणार्‍या या मिरवणुकीत देवीला सजवलेल्या हत्तीच्या वर सोन्याच्या हौदावर बसवले जाते.

या भव्य देखाव्यामध्ये विविध कलाकारांचे मनमोहक संगीत आणि नृत्य सादरीकरण, स्थानिक लोककथा, सुशोभित हत्ती, घोडे आणि बरेच काही असते.

रामनगर रामलीला, वाराणसी

दसऱ्याचा आनंद अनुभवण्यासाठी वाराणसी हे फार पूर्वीपासून प्रसिद्ध ठिकाण आहे. भारतातील सर्वात जुन्या शहरांपैकी एक म्हणून, हे शहर ऐतिहासिक रामनगर किल्ल्याबरोबर सादर केल्या जाणार्‍या रामलीला परंपरेचा मान ठेवते. ही प्रथा 1800 च्या दशकापासून आहे, ज्याला रामनगरची रामलीला म्हणतात.

कोटा दसरा मेळा, राजस्थान

राजस्थानमधील कोटा हे शहर दसरा मेळ्यासाठी प्रसिद्ध आहे. (Navratri) दसऱ्याच्या शुभ दिवशी सकाळी राजवाड्यात धार्मिक विधी सुरू होतात. त्यानंतर, राजा आणि राजघराण्यातील इतर सदस्य जत्रेच्या मैदानात रंगीत मिरवणुकीत निघतात.

रावण, कुंभकरण आणि मेघनाद यांच्या भव्य पुतळ्यांना आग लावून उत्सवाचे उद्घाटन करतो. त्यांच्यामध्ये लपलेले फटाके फुटतात. हा उत्सव एका भव्य जत्रेसह असतो, ज्यामध्ये गुरांचा मेळा देखील असतो. कोटा नगरपालिकेने सांस्कृतिक कार्यक्रमांसह उत्सवात भर घातली जाते.

बथुकम्मा, हैदराबाद

बथुकम्मा हा एक उत्साही सण आहे जो दुर्गाष्टमीला संपलेल्या महालय अमावस्येला सुरू होतो. यानंतर, बोड्डेम्मा उत्सव सुरू होतो जो 7 दिवस चालतो.

याची सुरुवात श्रीगणेशाच्या पूजेने होते आणि त्यात सुंदर फुलांच्या मांडणीचा समावेश होतो. स्त्रिया या रंगीबेरंगी फुलांच्या प्रदर्शनांभोवती नाचण्यासाठी एकत्र येतात आणि या प्रसंगी आनंदाचे वातावरण असते.

बस्तर दसरा, छत्तीसगड

हा 75 दिवसांचा उत्सव आणि मेळा प्रामुख्याने देवी दंतेश्वरीच्या सन्मानार्थ आयोजित केला जातो, ज्याला छत्तीसगडमधील बस्तर या आदिवासी प्रदेशाची संरक्षक देवता मानली जाते.

स्थानिक इतिहासानुसार, हा सण १५ व्या शतकातील आहे जेव्हा काकतिया घराण्याचे राजा पुरुषोत्तम देव ओडिशातील पुरी यात्रेहून परतले होते. बस्तर दसऱ्यामध्ये रथ मिरवणूक, जगदलपूरला विविध देवतांच्या भेटी, आदिवासी सरदारांचे मेळावे आणि आभार समारंभ यासारख्या अनेक विधींचा समावेश होतो.

कुल्लू दसरा, हिमाचल प्रदेश

हिमाचल प्रदेशातील दसऱ्याच्या वेळी मनालीपासून 40 किलोमीटर दूर असलेल्या कुल्लू शहरात सर्व प्रमुख देवता भगवान रघुनाथला श्रद्धांजली अर्पण करण्यासाठी एकत्र येतात अशी मान्यता आहे. दसऱ्यापासून सुरू होणारा हा अनोखा उत्सव सात दिवसांचा असतो. देवता भव्य पालखीतून कुल्लूला जातात.

बरारा, हरियाणा

हरियाणातील बरारा हे शहर अत्यंत शांत आणि कमी प्रसिद्ध आहे. जगभरातील सर्वात उंच रावणाचा पुतळा प्रज्वलित करण्यासाठी या शहराने आधीच लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये स्थान मिळवले आहे. प्रत्येक वर्षी रेकॉर्ड मोडण्यासाठी ते पुतळा आणखी इंच बनतात. हे शहर चंदीगढपासून अंदाजे 80 किलोमीटर अंतरावर आहे.