देश-विदेशात हजारो शिष्य असणाऱ्या आचार्य रजनीश उर्फ ओशो यांचा 11 डिसेंबर हा जन्मदिवस. त्यांचा जन्म मध्य प्रदेशातील कुचवाडा येथे झाला. त्यांचे नाव चंद्रमोहन जैन ठेवण्यात आले. ओशोंच्या वडिलांचे नाव बाबूलाल जैन होते. ते कापडाचे व्यापारी होते. जबलपूरमधून शिक्षण घेतल्यानंतर ओशो जबलपूर विद्यापीठात लेक्चरर झाले. या दरम्यान त्यांनी विविध धर्म आणि विचारसरणींचा अभ्यास केला आणि प्रवचन देण्यास सुरुवात केली.

पूर्वी लोक त्यांना आचार्य रजनीश म्हणून ओळखत. नंतर ते स्वत:ला ओशो म्हणू लागले. ओशो हे पारंपारिक ऋषींपेक्षा वेगळे होते. त्यांनी कोणत्याही धार्मिक ग्रंथाचे पठण केले नाही. तसेच पूजा-पाठ किंवा धार्मिक विधीही झाले नाहीत. तर ते स्वतः प्रचलित धर्मांविरुद्ध बोलायचे. ते म्हणायचे, “होय, मी सर्व तथाकथित धर्मांच्या विरोधात आहे कारण ते धर्मच नाहीत. मी धर्मासाठी आहे पण धर्म माझ्यासाठी नाही. खरा धर्म विज्ञानासारखाच असू शकतो.

जेव्हा अमेरिकेत त्यांनी य़ेऊन उपदेश करावे अशी तिथल्या साधकांची मागणी वाढली तेव्हा त्यांना अमेरिकेत येण्याचे आमंत्रणच मिळाले. भारतात चांगली प्रसिद्धी मिळवल्यानंतरही तब्येतीच्या कारणामुळे ओशोंना 1981 मध्ये डॉक्टरांच्या सल्ल्याने अमेरिकेला जावे लागले. 1985 मध्ये अमेरिकन सरकारने त्यांची हकालपट्टी करेपर्यंत ते तिथेच राहिले.

अमेरिकेत पोहोचताच त्यांच्या शिष्यांनी ओरेगॉन राज्यात 64000 एकर जमीन विकत घेतली. त्याच भूमीवर आश्रम बांधून ओशोंना राहण्यासाठी आमंत्रित केले होते. त्या वाळवंटी भागात ओशो आपल्या 5000 अनुयायांसह राहत असत. काही वेळातच आश्रमाचे अनेक वसाहतींमध्ये रूपांतर झाले. त्याचा अमेरिकेतील वास्तव्य खूप वादग्रस्त होते. एक वेळ अशीही आली जेव्हा ओशोंचे शिष्य रजनीशपुरम नावाचे शहर म्हणून त्यांच्या आश्रमाची नोंदणी करण्यासाठी पोहोचले. मात्र, स्थानिकांच्या विरोधामुळे ते होऊ शकले नाही.

ओशो भक्तांची वाढती संख्या आणि त्यांचे विचार अमेरिकन सरकारच्या डोळ्यात खुपत होते. ऑक्टोबर 1985 मध्ये अमेरिकन सरकारने ओशोंवर इमिग्रेशन नियमांचे उल्लंघन केल्याचा आरोप केला. त्याच्यावर 35 गुन्हे दाखल केले. त्यांना तुरूंगातही टाकण्यात आले. तसेच चार लाख अमेरिकन डॉलर्सचा दंडही भरावा लागला. त्यांना देश सोडण्याचा आणि 5 वर्षे परत न येण्याचे आदेश देण्यात आले होते.

ओशोंच्या शिष्या ब्रिटिश मानसशास्त्रज्ञ गॅरेट म्हणतात की, आम्ही एक स्वप्न जगत होतो. हसणे, स्वातंत्र्य, निस्वार्थीपणा, लैंगिक स्वातंत्र्य, प्रेम आणि इतर सर्व काही त्या आश्रमात होते. शिष्यांना येथे जे हवे तेच करण्यास सांगितले गेले. त्यांनी सर्व प्रकारचे निषिद्ध सोडले पाहिजेत. त्यांना हवे ते करावे, अशी त्यांची शिकवण होती. आम्ही आश्रमात ग्रुपमध्ये एकत्र बसायचो, गप्पा मारायचो, हसायचो, कधी कधी नग्न व्हायचो. आम्ही येथे ते सर्व करायचो जे सामान्य समाजात केले जात नाही.

14 नोव्हेंबर 1985 रोजी ओशो अमेरिका सोडून भारतात पोहोचले. याची माहिती 21 देशांमध्ये दहशत पसरली. फेब्रुवारी 1986 मध्ये ओशो जगभ्रमण करण्याच्या इराद्याने निघाले. मात्र अमेरिकेच्या दबावामुळे त्यांचा विश्व दौरा अपूर्णच राहिला. खरे तर अमेरिकेच्या दबावाखाली 21 देशांनीही त्यांना प्रतिसाद दिला नाही. या देशांमध्ये ग्रीस, इटली, स्वित्झर्लंड, स्वीडन, ग्रेट ब्रिटन, पश्चिम जर्मनी, कॅनडा आणि स्पेन यांचा समावेश होता.