Space Station : चांद्रयान 3 नंतर, इस्रोने आदित्य L-1 लाँच केले आहे. आता भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे संपूर्ण लक्ष गगनयान मोहिमेवर आहे जे इस्रोचे पहिले मानव मिशन असेल. यानंतर लगेचच, दोन अंतराळवीरांना आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाच्या मोहिमेवर पाठवले जाईल. या मोहिमेत नासाचा सहभाग असेल.

भारतातील दोन अंतराळवीर पुढील वर्षी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर जाऊ शकतात, इस्रोने यासाठी तयारी सुरू केली आहे. मात्र, अंतराळवीराचे नाव निश्चित करण्यापूर्वी भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था पुढील वर्षी प्रक्षेपित होणाऱ्या गगनयान मोहिमेवर लक्ष केंद्रित करत आहे. विशेष बाब म्हणजे इस्रोची ही पहिली मानवयुक्त मोहीम आहे जी पृथ्वीपासून 400 किमी दूरवर असेल. या मोहिमेत अंतराळावीर अंतराळ स्थानकावर जाऊन परत येईल.

भारतीय अंतराळवीरांना आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकापर्यंत नेण्याची जबाबदारी नासा घेणार आहे, यासाठी इस्रो आणि नासा यांच्यात करारही झाला आहे. नुकतेच G20 शिखर परिषदेसाठी भारत दौऱ्यावर आलेले अमेरिकेचे अध्यक्ष जो बिडेन यांच्या पंतप्रधान मोदींसोबत झालेल्या भेटीनंतर व्हाईट हाऊसने जारी केलेल्या संयुक्त निवेदनातही याचा उल्लेख करण्यात आला आहे. या मोहिमेवर जाण्यापूर्वी ह्यूस्टन येथील जॉन्सन स्पेस सेंटरमध्ये अंतराळवीरांना प्रशिक्षण देण्याच्या नासाच्या निर्णयाचेही दोन्ही नेत्यांनी स्वागत केले.

इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशन म्हणजे काय

अमेरिका, रशिया, जपान, युरोपसह 15 देशांच्या अंतराळ संस्थांनी मिळून आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक स्थापन केले आहे. हे अंतराळातील एक ठिकाण आहे जिथे अंतराळवीर राहतात. येथे अवकाश विज्ञानाशी संबंधित अनेक रहस्ये सोडवण्याचा प्रयत्न केला जातो. अंतराळात राहणाऱ्या मानवांच्या प्रभावाची चाचणी करणे हे त्याचे सर्वात महत्त्वाचे उद्दिष्ट आहे. दिवस आणि रात्र आणि गुरुत्वाकर्षण यातील फरकामुळे अंतराळवीरांच्या शरीरावर असे अनेक परिणाम होतात, ज्याचे जगभरातील अंतराळ संस्था सातत्याने विश्लेषण करत आहेत.

येथे दिवस 90 मिनिटांचा असतो

आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक पृथ्वीच्या LEO कक्षेत आहे, म्हणूनच ते सतत पृथ्वीभोवती फिरत असते. विशेष म्हणजे दर 90 मिनिटांनी ती पृथ्वीची एक परिक्रमा पूर्ण करते, म्हणजेच येथे दिवस दर 90 मिनिटांनी येतो आणि रात्रही तितक्याच कालावधीसाठी असते. पृथ्वीशी तुलना केल्यास येथे 24 तासांत 16 वेळा दिवस आणि रात्र होते. अंतराळ स्थानक एका सेकंदात पाच मैलांचा प्रवास करते.

आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक किती मोठे आहे?

आंतरराष्ट्रीय मुक्काम स्थानकाची लांबी अंदाजे 109 मीटर आहे. ज्याचे वजन अंदाजे 450 टन आहे. जे सौर ऊर्जेवर चालते. विशेष म्हणजे दुर्बिणीच्या मदतीने ते पृथ्वीवरूनही पाहता येते. अनेकवेळा नासा स्वतः स्पेस स्टेशन कोणत्या वेळी कुठे आहे याची माहिती देते.

अंतराळ स्थानकावर पोहोचण्यासाठी किती वेळ लागतो?

आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक पृथ्वीपासून सुमारे 400 किमी अंतरावर LEO कक्षेत आहे. स्पेसशिपने येथे पोहोचण्यासाठी सुमारे 4 तास लागतात. अंतराळवीरांसाठी येथे 6 स्लीपिंग क्वार्टर बनविण्यात आले आहेत, बाथरूम देखील आहेत, परंतु एकच खिडकी आहे ज्यातून बाहेरचे दृश्य पाहता येते.

एकाच वेळी 7 अंतराळवीर राहू शकतात

7 अंतराळवीर एका वेळी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर राहू शकतात. एकदा ते गेल्यावर अंतराळवीरांना किमान 6 महिने येथे राहावे लागते. ही वेळ संपण्यापूर्वी, दुसरी टीम पाठवली जाते, जी जुन्या टीमची जागा घेते. या अंतराळवीरांसाठी आवश्यक वस्तू वितरीत करण्यासाठी कार्गो स्पेस फ्लाइट देखील आहेत. स्पेस स्टेशन एकाच वेळी 8 अंतराळयानाला जोडले जाऊ शकतात.

अंतराळवीराला स्पेस वॉक करावे लागते

इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशनवर राहणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना काही वेळा तांत्रिक अडचणी आल्यास स्पेस वॉक करावा लागतो. त्यासाठी ते स्पेस स्टेशनमध्ये बसवण्यात आलेल्या एअर लॉकच्या दरवाजातून बाहेर पडतात आणि स्पेस स्टेशनमधील समस्या सोडवतात.

अंतराळवीर हवेत तरंगत राहतात

गुरुत्वाकर्षणाच्या अभावामुळे अंतराळवीर आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर सतत तरंगत राहतात, यामुळे त्यांच्या आरोग्यावरही परिणाम होतो आणि त्यांची हाडे कमकुवत होऊ लागतात. अंतराळवीरांच्या रोगप्रतिकारक शक्तीवर अंतराळात परिणाम होतो. मात्र, त्यांच्या आरोग्यावर लक्ष ठेवण्यासाठी त्यांच्या खाण्यापासून ते झोपेपर्यंत सर्व गोष्टींची नोंद ठेवली जाते आणि त्या आधारे संपूर्ण अहवाल तयार केला जातो.