Blue Moon : या महिन्यातील दुसरा ब्लू मून 30 ऑगस्ट म्हणजेच आज दिसणार आहे. ही एक खगोलीय घटना आहे, ज्या दिवशी चंद्र पृथ्वीच्या सर्वात जवळ असतो. आणि विशेष म्हणजे ही घटना अडीच ते तीन वर्षांतून एकदाच घडते. मात्र, यंदा आॅगस्ट महिन्यात दुसऱ्यांदा हा प्रकार घडतोय. यानंतर पुढील ब्लू मून 2026 मध्ये दिसणार आहे.

आज पूर्ण चंद्र, सुपरमून आणि ब्लू मून या तिन्ही खगोलीय घटना एकत्र घडणार आहेत. याला 'सुपर ब्लू मून' म्हणतात. चंद्राशी संबंधित या घटनेचा नेमका अर्थ काय? आकाशात चंद्र निळा दिसणार का? जाणून घेऊ.

तर खगोलशास्त्रज्ञ सुपर मून, ब्लू मून अशा संज्ञा वापरतात कारण ही एक क्वचितच घडणारी घटना आहे. ऑगस्ट 2023 हा असा महिना आहे, जेव्हा पौर्णिमा दोनदा येते. 1 ऑगस्ट आणि 30 ऑगस्ट. हे फार क्वचितच घडते, जेव्हा एकाच महिन्यात दोन पौर्णिमा असतात. खरं तर पौर्णिमा ही महिन्यातून एकदाच येते. शास्त्रज्ञांनी 1 ऑगस्टच्या पौर्णिमेला सुपर मून म्हटले आहे आणि 30 ऑगस्टच्या पौर्णिमेला ब्लू मून म्हटले आहे. यानंतर पुढील ब्लू मून 2026 मध्येच दिसेल.

अडीच वर्षातून एकदा

ब्लू मून दरवर्षी येत नाही तर अडीच ते तीन वर्षांतून एकदाच येतो. या घटनांमागील कारण म्हणजे चंद्र पृथ्वीभोवती फिरत राहतो. या प्रक्रियेस 27 ते 29.5 दिवस लागतात. चंद्र पृथ्वीभोवती लंबवर्तुळाकार कक्षेत फिरतो. म्हणूनच पृथ्वी आणि चंद्र यांच्यातील अंतर दररोज बदलत आहे. जेव्हा चंद्र पृथ्वीपासून सर्वात लांब असतो तेव्हा त्याला एपोजी म्हणतात. जेव्हा चंद्र पृथ्वीच्या सर्वात जवळ असतो तेव्हा त्याला पेरिजी म्हणतात.

प्रत्येक वर्षात 365 दिवस असतात. अशा प्रकारे, चंद्र दरवर्षी किमान 12 आवर्तने करतो. तरीही काही दिवस 11-12 दिवसांनी वाढतात. अशा प्रकारे ब्लू मूनची स्थिती निर्माण झाल्यावर अडीच ते तीन वर्षांत अशी स्थिती निर्माण होते. या दिवशी चंद्र थोडा मोठा, उजळ आणि स्वच्छ दिसतो. फक्त ढग नसले पाहिजेत. अनेक वेळा ते अडथळा ठरतात आणि मग आपण ब्लू मूनचा आनंद घेऊ शकत नाही.

इथे ब्लू मून या शब्दाचा चंद्राच्या रंगाशी काहीही संबंध नाही. 1940 पासून, हा ट्रेंड सुरू झाला की जर एकाच महिन्यात दोन पौर्णिमा म्हणजेच पौर्णिमा आली तर दुसऱ्या पौर्णिमेला ब्लू मून म्हटले जाईल. या दिवशी एक सुपरमून देखील असल्यामुळे या दिवशी चंद्र निळा नसून मोठा आणि उजळ दिसेल.

चंद्रापासून पृथ्वीचे अंतर

चंद्रापासून पृथ्वीचे अंतर 3.84 लाख किलोमीटरपेक्षा थोडे जास्त आहे. पण पृथ्वीभोवती प्रदक्षिणा घालताना हे अंतर अनेक पटींनी वाढते आणि कमी होते असे खगोलशास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे. सामान्य दिवसातही ते 3.63 लाख किलोमीटर इतके असते.

1 ऑगस्ट 2023 रोजी जेव्हा सुपर मूनची स्थिती निर्माण झाली तेव्हा पृथ्वी आणि चंद्र यांच्यातील अंतर 3.57 लाख किलोमीटर होते. म्हणूनच त्या दिवशी चंद्र सामान्य पौर्णिमेच्या चंद्रापेक्षा अधिक उजळ दिसला. त्याचप्रमाणे, ब्लू मूनच्या वेळी देखील चंद्र पृथ्वीच्या जवळ असतो आणि तो देखील सामान्य पौर्णिमेच्या चंद्रापेक्षा मोठा दिसतो.

अशाप्रकारे तुम्हाला समजले असेल की ब्लू मून अडीच ते तीन वर्षांतून एकदा का येतो? पौर्णिमेच्या दिवशीही बदल का होतात? खगोलशास्त्रीय दृष्टिकोनातून या घटना महत्त्वाच्या का ठरतात? आता आज संध्याकाळी जेव्हा चंद्र तुलनेने मोठा दिसणार आहे तेव्हा तुमचा मौल्यवान वेळ काढून चंद्राला बघण्यासाठी तयार व्हा.