सध्या ओमिक्रॉन (Omicron) रुग्णांची संख्या भारतभर वाढत असताना, म्युकरमायकोसिस किंवा ब्लॅक फंगसचे (Mucormycosis or Black Fungus) चे रुग्ण पुन्हा एकदा वाढतील का या विचाराने अनेकांना धडकी भरत आहे. गेल्या वर्षी कोरोना (Corona) च्या दुसऱ्या लाटेत म्युकोरमायसीसमुळे अनेकांना जीव गमवावा लागला होता. दुसऱ्या लाटेत कोरोनापासून बरे झालेले बरेच लोक ब्लॅक फंगस आजाराला बळी पडले आणि , ज्यामुळे अनेक रुग्णांचा मृत्यू देखील झाला.

ब्लॅक फंगसचा धोका कोणाला आहे?

म्युकरमायकोसिस (Mucormycosis) किंवा ब्लॅक फंगसमुळे अंधत्व, अवयव निकामी होणे आणि वेळेत उपचार न केल्यास मृत्यू देखील होऊ शकतो. नाक, सायनस किंवा फुफ्फुस यांसारख्या शरीरातील ज्या ठिकाणी आपण श्वास घेतो त्या ठिकाणी त्याचा परिणाम होऊ शकतो. रक्तातील साखरेचे प्रमाण जास्त असलेले कोविड रुग्ण आणि जे दीर्घकाळ स्टिरॉइड्स घेतात त्यांनाब्लॅक फंगस धोका जास्त असतो. याशिवाय, कमकुवत रोगप्रतिकारक शक्ती असलेल्या रुग्णांना किंवा ज्यांचे अवयव प्रत्यारोपण झाले आहे किंवा जे दीर्घकाळ इम्युनोसप्रेसेंट्स किंवा व्हेंटिलेटरवर आहेत त्यांना याचा जास्त धोका असतो.

लक्षणे काय आहेत?

डोळ्यांना सूज येणे, डोळे लाल होणे, डोळे उघडण्यात आणि बंद करण्यात अडचण, दुहेरी दृष्टी, दृष्टी कमी होणे किंवा थेट दिसणे बंद होणे, नाक चोंदणे आणि नाकातून दुर्गंधीयुक्त पाणी/रक्त येणे, चेहऱ्यावर सूज/डोकेदुखी/सुन्न होणे, अंगदुखी, चघळण्यात अडचण, उलट्या आणि खोकल्यापासून रक्त येणे, ताप, खोकला, श्वास लागणे, रक्त उलट्या होणे इ. ब्लॅक फंगसची लक्षणे आहेत. मुंबईत नुकतेच म्युकोर्मायकोसिसचे पहिले प्रकरण नोंदवले गेले, जिथे 5 जानेवारीला पॉझिटिव्ह टेस्ट आलेल्या 70 वर्षीय कोविड रुग्णाला 12 जानेवारीला ब्लॅक फंगसची लक्षणे दिसू लागली. त्यानंतर त्या रुग्णाला मुंबई सेंट्रल येथील वोक्हार्ट रुग्णालयात दाखल करण्यात आले असून, तेथे सध्या उपचार सुरू आहेत.

मुंबईत पहिली केस सापडली

मुंबई सेंट्रलच्या वोक्हार्ट हॉस्पिटलमधील इंटर्नल मेडिसिन डॉक्टर हनी सावला यांनी सांगितले की, 'रुग्णाला 12 जानेवारी रोजी अशक्तपणाच्या तक्रारींसह हॉस्पिटलमध्ये दाखल करण्यात आले होते आणि उपचारादरम्यान शुगर पातळी 532 वर गेली होती. त्याच्यावर मधुमेह ketoacidosis साठी तातडीने उपचार करण्यात आले. कुटुंबीयांनी सांगितले की रुग्ण गेल्या 10 दिवसांपासून मधुमेहाचे औषध घेत नव्हता. तिसऱ्या दिवशी रुग्णाने गालात वेदना आणि चेहऱ्याच्या डाव्या बाजूला सूज असल्याची तक्रार केली ज्यामुळे आम्हाला म्यूकोरमायकोसिसचा संशय आला. नंतर ते फंगल असल्याचे निष्पन्न झाले. रुग्णावर शस्त्रक्रिया करण्यात आली आणि टिश्यू तपासणीसाठी पाठविण्यात आले. रुग्णाची प्रकृती स्थिर आहे आणि तो सध्या अँटी-फंगल निगराणीवर ठेवण्यात आले आहे. भविष्यात त्याच्यावर आणखी अनेक शस्त्रक्रिया होतील.'

ब्लॅक फंगसचे पुनरागमन होईल का?

ब्लॅक फंगसची प्रकरणे सध्या मोठ्या प्रमाणावर नोंदवली जात नाहीत, परंतु तज्ञांना कोविड नंतरच्या या प्राणघातक रोगाने पुनरागमन केले आहे का आणि गेल्यावर्षी प्रमाणेच त्याचा नाश होण्याची शक्यता आहे का. काही शक्यता आहे का? असे विचारण्यात आले असता डॉ. तृप्ती गिलाडा, संसर्गजन्य रोग विशेषज्ञ, मसिना हॉस्पिटल, मुंबई, म्हणतात की, 'दुसऱ्या लहरीवरून आम्हाला कळले आहे की दीर्घकाळ हॉस्पिटलायझेशन असलेल्या रूग्णांमध्ये तसेच मध्यम ते गंभीर कोविड-19 असलेल्या रूग्णांमध्ये म्युकरमायकोसिसचा धोका जास्त असतो. कॉर्टिकोस्टिरॉईड्सची गरज आणि सौम्य कोविड असलेल्या रूग्णांमध्ये स्टिरॉइड्सच्या अंदाधुंद वापरामुळे जोखीम आणखी वाढली आहे. तिसर्‍या लाटेतही मोठ्या संख्येने ब्लॅक फंगसचे रूग्ण पाहायला मिळतील की नाही हे सांगणे घाईचे होईल, आम्‍हाला हे खूप कमी राहातील अशी अपेक्षा आहे, कारण वरील सर्व जोखीम घटक ओमिक्रॉनमध्ये खूप कमी आहेत. मधुमेह असलेल्या लोकांसाठी स्टिरॉइड्स, एंटीबायोटीक्सचा जबाबदारपणे वापर आणि शुगर कंट्रोल महत्त्वाचे ठरणार आहे.ट

अमेरी हेल्थ, एशियन हॉस्पिटल, फरीदाबाद येथील सल्लागार फिजिशियन आणि संसर्गजन्य रोगांचे प्रमुख डॉ. चारू दत्त अरोरा म्हणाले की, टनाही, ओमिक्रॉनने ग्रस्त असलेल्या रूग्णांमध्ये म्यूकरमायकोसिसच्या केसेसमध्ये कोणतीही वाढ झालेली नाही. बहुतेक रूग्णांमध्ये सौम्य ते मध्यम लक्षणे आढळतात आणि ते दिसून येत नाहीत. त्यांच्या उपचारादरम्यान स्टिरॉइड्स किंवा जास्त ऑक्सिजन सपोर्ट सारख्या इम्युनोमोड्युलेटर्सची आवश्यकता नसते, त्यामुळे या प्रकारच्या रोगाची शक्यता कमी असते."