Oil Reserves In Arab : अरब देशांमध्ये प्यायला पाणी नाही. अन्नधान्य पिकवण्यासाठी सुपीक जमीन नाही. पण असं असूनही, त्यांच्याकडे तेलाचे इतके साठे आहेत की ते जगातील अनेक देश विकत घेऊ शकतात. यासोबतच जगातील सर्वात महागड्या चलनाबद्दल बोलायचं झालं तर ते आहे मध्यपूर्वेतील कुवेतचं दिनार. त्याचबरोबर जगातील सर्वाधिक कमाई करणारी कंपनी म्हणजे सौदी अरेबियाची 'सौदी आरामको'

जगातील कोणत्याही देशाला अरब देशांशी पंगा घ्यायचा नाही आणि त्यामागचे सर्वात मोठं कारण तेल आहे. अशा स्थितीत अनेक दशकांपासून तेल आणि वायू विकून पैसा कमावणाऱ्या अरब देशांकडे सर्वाधिक साठा का आणि कसा आहे, असा प्रश्न उपस्थित होतो. पण आज ज्या तेलाच्या जीवावर ते उड्या मारत आहेत त्या तेलाचे साठे संपल्यावर हे देश कंगाल होणार का?

कच्चं तेल कुठून येतं

या प्रश्नाचं उत्तर दोन गोष्टींमध्ये दडलेलं आहे, पहिलं म्हणजे पेट्रोलियम निर्मिती प्रक्रियेत आणि दुसरं म्हणजे इतिहासात. हे दोन्ही प्रश्न जाणून घेण्यासाठी, सर्वप्रथम पृथ्वीच्या आत कच्चं तेल आणि इतर ऊर्जा संसाधने कशी तयार होतात हे शोधण आवश्यक आहे. कच्च्या तेलाचं उत्खनन करून अरब देश पाण्यासारखा पैसा कमावतात, ते बनवायला लाखो वर्षे लागतात आणि त्याची सुरुवात समुद्रापासून होते.

खरं तर मासे, वनस्पती, एकपेशीय वनस्पती आणि वनस्पती सूक्ष्मजीव यांसारखे सागरी जीव शेवटच्या क्षणी मरतात तेव्हा त्यांचे मृतदेह पाण्याच्या तळाशी जातात, जिथे ते कुजतात. पृथ्वीच्या प्रत्येक कोपऱ्यात सतत काही ना काही हालचाल होत असते. कालांतराने, पाण्याखाली मरणार्‍या जीवांच्या मृतदेहांवर आच्छादन तयार होते आणि काही दशलक्ष वर्षांनी त्यांच्यावर लाखो टन वजनाचा असा थर साचत जातो. तितक्याच खोलीवर दाब आणि तेथील उष्णता यामुळे त्यात बदल होत जातो.

कच्च्या तेलाच्या निर्मितीचा पुढील टप्पा

यानंतर दुसरा टप्पा सुरू होतो. यात घडतं असं की काळाच्या ओघात समुद्र कोरडे होत राहतात आणि त्यांची जागा बदलत राहते. यामागे अनेक कारणं असतात, जसं की उष्णतेमुळे, काही बाष्पीभवनामुळे तर काही टेक्टोनिक हालचालीमुळे कोरडे होतात. परंतु यानंतर समुद्राखाली जमीन उघडी पडते, याला गाळाचं खोर म्हणून ओळखलं जातं.

गाळाचे खोरे बनल्यानंतर, या भागांचा पृथ्वीच्या आवरणाशी आणि त्याच्या उष्णतेशी संपर्क आणखी वाढतो. यासोबतच पृथ्वीच्या इतक्या खोलीत ऑक्सिजन नसते. यामुळे, दाब आणि उष्णता वाढल्यामुळे, हे सेंद्रिय पदार्थ ऑक्सिजनच्या अनुपस्थितीत मेणासारख्या पदार्थात बदलतात ज्याला केरोजन म्हणतात. सोप्या भाषेत, आपण कच्च्या तेलाचे पूर्व उत्पादन म्हणून देखील विचार करू शकता.

जमिनीत असलेल्या या केरोजनला पुढील लाखो वर्षांपर्यंत आणखी दाब आणि उष्णतेचा सामना करावा लागतो, कारण हा थर पृथ्वीच्या वर तयार होत जातो. यानंतर त्याला केटोजेनेसिस नावाच्या प्रक्रियेचा सामना करावा लागतो. केटोजेनेसिस पूर्ण झाल्यानंतर ते हायड्रोकार्बन्समध्ये बदलते. हे हायड्रो आणि कार्बनचे मिश्रण आहे, जे खूप उष्णतेने तयार होते आणि त्यानंतर ते तेल, कच्चे तेल किंवा कोणत्याही नैसर्गिक वायूमध्ये बदलते, ते त्याच्या सभोवतालच्या दाबावर आणि तापमानावर ठरते.

अरब देशांमध्ये तेल कसं आलं?

समुद्र नसताना देखील अरब देशांमध्ये तेल कसं आलं? याबद्दल शास्त्रज्ञांचं असं मत आहे की, आज जिथे अरब देश आहेत, तो भाग सुमारे 100 दशलक्ष वर्षांपूर्वी खूप मोठा समुद्र होता. त्याला आजच्या भूगोलात टेथिस महासागर म्हणतात. यानंतर, एक लघुग्रह पृथ्वीवर पडला, अनेक ज्वालामुखी फुटले आणि पृथ्वीवर खूप उलथापालथ झाली, ज्यामुळे त्याचं स्वरूप पूर्णपणे बदललं. यानंतर संपूर्ण भूमीचे 7 खंडांमध्ये विभाजन झाले. या कारणास्तव, अरब देशांची जमीन वर आली आणि टेथिस महासागर खाली गेला. यानंतर माणसाने हळूहळू तेलाचा शोध सुरू केला आणि मध्य पूर्व हा जगातील सर्वात मोठा तेल पुरवठादार बनला.

तेल संपल्यानंतर अरब देश काय करतील?

अरब देशांना माहित आहे की एक ना एक दिवस त्यांच्या देशातील तेलाचे साठे संपतील, मग त्यांना मिळणारे उत्पन्नही बंद होईल. याची भरपाई करण्यासाठी त्यांनी आतापासूनच तयारी सुरू केली असून यूएईने आपल्या देशाला पर्यटनस्थळ म्हणून विकसित करण्यास सुरुवात केली आहे.