संदीप लांडगे

मागील वर्षी मुंबईतील एका शाळेला आग लागून मोठे नुकसान झाले होते. नवीन शैक्षणिक वर्षाला येत्या १५ जूनपासून सुरवात होत आहे. त्या अनुषंगाने खबरदारीचे उपाय म्हणून शिक्षण विभागाने जिल्ह्यातील सर्व शाळांचे फायर ऑडिट करण्याच्या सूचना दिल्या आहेत. त्यामुळे आपले पाल्य ज्या शाळेत शिक्षण घेत आहे, तेथील फॉयर ऑडिट झाल्याची खात्रीही पालकांनी करून घ्यावी, असे आवाहन करण्यात आले आहे.

शाळेचे फायर ऑडिट म्हणजे शाळेच्या इमारतीत आग लागल्यास सुरक्षा आणि प्रतिबंधाच्या उपाययोजनांचे मूल्यांकन करण्याची प्रक्रिया. हे ऑडिट शाळेतील विद्यार्थी, शिक्षक आणि इतर कर्मचाऱ्यांच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचे असते.

फायर ऑडिट न केल्यास शाळेवर कारवाई

१. कायदेशीर कारवाई :

सरकारच्या आणि अग्निसुरक्षा विभागाच्या नियमांचे उल्लंघन केल्याबद्दल शाळेवर कायदेशीर कार्यवाही होऊ शकते. शाळेला दंड आकारला जाऊ शकतो किंवा तिची मान्यता रद्द केली जाऊ शकते.

२. परवाने रद्द होणे :

अग्निसुरक्षेचे निकष पूर्ण न केल्यास शाळेचा परवाना रद्द केला जाऊ शकतो, ज्यामुळे शाळेची कार्यक्षमता थांबू शकते.

३. विद्यार्थी आणि कर्मचाऱ्यांची सुरक्षा धोक्यात येणे :

आग लागल्यास सुरक्षिततेचे उपाय नसल्यामुळे विद्यार्थी आणि कर्मचाऱ्यांच्या जीवितास धोका निर्माण होऊ शकतो.

४. विमा दावे नाकारले जाणे :

फायर ऑडिट न केल्यास शाळेच्या इमारतीचा आणि सामग्रीचा विमा दावा नाकारला जाऊ शकतो, ज्यामुळे आर्थिक नुकसान होऊ शकते.

५. प्रतिष्ठेचे नुकसान :

सुरक्षा उपाय न घेणारी शाळा म्हणून तिची प्रतिष्ठा कमी होऊ शकते, ज्यामुळे नवीन विद्यार्थ्यांच्या प्रवेशावर विपरीत परिणाम होऊ शकतो.

६. पालकांची नाराजी :

पालक आपल्या मुलांच्या सुरक्षेबाबत जागरूक असतात. फायर ऑडिट न केल्यास पालकांची नाराजी ओढवू शकते, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांचे शाळेतून बाहेर जाण्याचे प्रमाण वाढू शकते.

७. शारीरिक आणि मानसिक त्रास :

आग लागल्यास प्रशिक्षित नसलेल्या कर्मचाऱ्यांना योग्य प्रतिसाद देता येणार नाही, ज्यामुळे शारीरिक आणि मानसिक त्रास वाढू शकतो.

ऑडिटमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश

१. सुरक्षितता तपासणी :

शाळेतील इमारतीचे संपूर्ण निरीक्षण करून अग्निसुरक्षा संबंधित घटकांची तपासणी केली जाते. यात बाहेरील आणि अंतर्गत सुरक्षा साधनांचा समावेश असतो.

२. अग्निसुरक्षा यंत्रणांची तपासणी :

आग लागल्यास तत्काळ प्रतिसाद देण्यास योग्य असलेल्या यंत्रणा, जसे की फायर अलार्म, स्मोक डिटेक्टर्स आणि स्प्रिंकलर सिस्टमची तपासणी केली जाते.

३. आपत्कालीन मार्ग आणि बाहेर पडण्याचे रस्ते :

शाळेतील सर्व बाहेर पडण्याचे रस्ते, आपत्कालीन मार्ग आणि त्यांची स्थिती तपासली जाते. या मार्गांची स्पष्टता, सोय आणि सुरक्षा सुनिश्चित केली जाते.

४. आपत्कालीन नियोजन आणि सराव :

शाळेतील अग्निसुरक्षा योजनांचा आढावा घेतला जातो. आपत्कालीन परिस्थितीत विद्यार्थी आणि कर्मचाऱ्यांनी सुरक्षितपणे बाहेर कसे पडायचे, याचे नियोजन केले जाते. फायर ड्रिल्स नियमितपणे घेण्याचे आणि त्या सरावांचे मूल्यांकन केले जाते.

५. विद्युत व्यवस्थापन :

शाळेतील विद्युत व्यवस्थापनाची तपासणी केली जाते, ज्यामध्ये वायरिंग, सर्किट्स आणि विद्युत उपकरणांची स्थिती तपासली जाते. शॉर्ट सर्किट्स आणि विद्युत तणाव टाळण्यासाठी योग्य उपाययोजना सुनिश्चित केल्या जातात.

६. कर्मचारी प्रशिक्षण :

शाळेतील कर्मचारी आणि शिक्षकांना अग्निसुरक्षेच्या बाबतीत प्रशिक्षित केले जाते. आग लागल्यास कसा प्रतिसाद द्यावा, याबाबतच्या प्रक्रियांचे आणि उपकरणांच्या वापराचे प्रशिक्षण दिले जाते.

७. रिपोर्ट आणि शिफारशी :

फायर ऑडिट झाल्यानंतर शाळेला एक तपशीलवार रिपोर्ट दिला जातो. ज्यामध्ये सुधारणांच्या शिफारशा असतात. आवश्यक त्या ठिकाणी तातडीने सुधारणा करण्याचे निर्देश दिले जातात. शाळेच्या फायर ऑडिटची प्रक्रिया नियमितपणे पार पडावी लागते आणि नियमित तपासणी आणि प्रशिक्षणाद्वारे शाळेतील सुरक्षेची पातळी उच्च ठेवावी लागते.