सातारा : कोरोनाच्या या महामारीत डेटा वापरकर्त्यांची संख्या अनेक पटीने वाढली आहे. जितका डेटा तयार होत आहे, त्यानुसार त्याचा वापरही केला जात आहे. मोबाईल फोन, सोशल मीडिया, अ‍ॅप्स, पेमेंट वॉलेट्स इतका डेटा तयार करीत आहेत, की ते व्यवस्थापित करण्यासाठी तज्ञांची गरज भासू लागली आहे.

एका अभ्यासानुसार, जगभरातील डेटा वैज्ञानिकांच्या मागणीत सुमारे 28 टक्क्यांनी वाढ झाल्याचा प्राथमिक अंदाज समोर येत आहे. डेटा सायन्स अथवा अॅनालिटिक्सच्या क्षेत्रात जास्तीत-जास्त नेमणुकीच्या बाबतीत भारत दुसर्‍या क्रमांकावर आहे.

बेंगळुरूच्या एका अव्वल व्यवस्थापन संस्थेतून एमबीए करून सुमंत एका बहुराष्ट्रीय बँकेत काम करत होते. या अंतर्गत, त्यांना अभियंता मित्राने डेटा सायन्सबद्दल सांगितले. सुरुवातीला त्यांना फारसे समजले नाही. परंतु, शोध घेतल्यानंतर हे समजले की, साधा डेटा विज्ञानाचे काम कसे करू शकते? आणि म्हणूनच, कंपन्या डेटाव्दारे ग्राहकांची मागणी आणि निवड इत्यादी गोष्टी सहज समजून घेतात.

वास्तविक, डेटा शास्त्रज्ञ डेटाचा अभ्यास करतात. डेटाचे विश्लेषण करून ते कंपन्यांना किंवा संस्थांना भविष्यासाठी योजना करण्यात मदत करतात. या अंतर्गत प्रथम ते डेटा गोळा करतात. नंतर संचयित करुन विविध श्रेणींमध्ये क्रमवारी लावतात. म्हणजेच डेटाचे पॅकेजिंग करतात. डेटा वैज्ञानिकांना डेटा चांगल्याप्रकारे कसे दृश्यमान करावे हे माहित आहे. या सर्व व्यतिरिक्त, गमावलेला डेटा शोधण्यात, गोंधळ दूर करण्यात आणि इतर त्रुटी टाळण्यास देखील ते मदत करतात.

CS परीक्षा नियोजित वेळेत होणार; आयसीएसआयच्या सचिवांची मोठी घोषणा

अभ्यासासह महत्त्वाची कौशल्ये आवश्यक

डेटा शास्त्रज्ञ होण्यासाठी उमेदवारांकडे गणित, सांख्यिकी, संगणक विज्ञान, अभियांत्रिकी, उपयोजित विज्ञान या विषयात एमटेक किंवा एमएस पदवी असणे आवश्यक आहे. मद्रास स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समधून डेटा सायन्सचा पीजीडीएम (रिसर्च अँड बिझिनेस अॅनालिटिक्स) अभ्यासक्रम घेत असलेल्या आकाश गुप्ता यांच्या म्हणण्यानुसार, आम्हाला डेटा सायन्सअंतर्गत गणिते, अल्गोरिद्म तंत्र, सांख्यिकी, मशीन लर्निंग आणि पायथन, एसक्यूएल यासारख्या प्रोग्रामिंग भाषांची आवश्यकता आहे. त्यासाठी बरीच मेहनत, वेळ आणि संयम आवश्यक आहे.

स्टार्ट अप कंपनीत डेटा सायंटिस्ट म्हणून काम करणाऱ्या शिव्या बन्सल यांच्या मते, डेटा सायंटिस्टकडे व्यवसायाची चांगली समजूत आणि दळणवळण कौशल्य असणे आवश्यक आहे. या व्यतिरिक्त कोणताही प्रोग्राम किंवा कोर्स निवडण्यापूर्वी त्याची संपूर्ण माहिती गोळा करणे चांगले. हे व्यावहारिक कार्य करण्यास मदत करते.

कोर्स

देशातील बऱ्याच संस्था यासंबंधित कोर्स उपलब्ध करतात. उदाहरणार्थ, आयआयएम कलकत्ता, आयएसआय कलकत्ता आणि आयआयटी खडगपूर यांनी संयुक्तपणे चालविला जाणारा पोस्ट ग्रॅज्युएट डिप्लोमा इन बिझिनेस अॅनालिटिक्स (डेटा सायन्स) कार्यक्रम खूप लोकप्रिय आहे.

याशिवाय आयआयआयटी बंगळुरुकडूनही कोर्स घेऊ शकतात. आपल्याला ऑनलाइन शिकायचे असल्यास आपण सिंप्लीलर्न, जिगसाॅ अॅकॅडमी, एडुरेका, लर्नबे, इत्यादीचे प्लॅटफॉर्म एक्सप्लोर करू शकता. तज्ञांच्या मते, डेटा सायन्समध्ये करिअर बनवण्यासाठी गणिताची पार्श्वभूमी फायदेशीर आहे.

शक्यता

2026 पर्यंत या क्षेत्रात जवळपास 11 दशलक्ष नवीन रोजगार मिळण्याची शक्यता आहे. भारताबद्दल बोलताना, 2018 मध्ये डेटा वैज्ञानिकांच्या मागणीत 417 टक्क्यांनी वाढ दिसून आली. येणाऱ्या काळातही अशीच स्थिती सुरू राहण्याची शक्यता आहे. या क्षेत्रात करिअर करण्याची इच्छा असलेले यंगस्टर्स डेटा साइंटिस्ट व्यतिरिक्त डेटा अभियंता, डेटा प्रशासक, सांख्यिकी, डेटा आणि अॅनालिटिक्स मॅनेजर इत्यादींच्या प्रोफाइलवर कार्य करू शकतात. कृषी, आरोग्य सेवा, वैमानिक, सायबर सुरक्षा यासारख्या क्षेत्रात चांगली मागणी आहे.

कोरोना महामारीमुळे परीक्षांवर टांगती तलवार; लवकरच होणार CA परीक्षेची मोठी घोषणा

कोविडनंतरही नोकरीत वाढ

व्यवसाय विश्लेषक, डेटा उत्पादने आणि सॉफ्टवेअर प्लॅटफॉर्म तयार करण्यात डेटा वैज्ञानिक महत्वाची भूमिका बजावतात. आज, जगात दररोज 2.5 क्विंटलियन बाइट डेटा तयार केला जात आहे. ज्याचे व्यवस्थापन करण्यासाठी कुशल व्यावसायिकांची आवश्यकता असते. त्यांच्यासाठी प्रचंड संधी उपलब्ध असतात. विशेषत: बिग डेटा अॅनालिटिक्स आणि आयटी उद्योगात त्यांना विशेष मागणी असते.

एका जागतिक अहवालानुसार, कोविडनंतर केवळ अमेरिकेत कोट्यवधी डेटा विज्ञान व्यावसायिकांची आवश्यकता असेल. ग्लोबल कंपन्या त्यांचे व्यवसाय व्यवस्थापित करण्यासाठी मोठ्या संख्येने डेटा शास्त्रज्ञ नेमतील. भारतातही अशीच परिस्थिती असेल. यासाठी तरुण देशातील विविध विद्यापीठांत पदवीधर पदव्युत्तर अभ्यासक्रमामध्ये प्रवेश घेऊ शकतात किंवा कोर्सेस, मेटिस, एमआयटी (ईडीएक्स), हार्वर्ड किंवा युडेमीकडून ऑनलाईन अभ्यासक्रम घेऊ शकतात.

डेटाच्याबाबतीत पूर्ण कोर्स करणे केव्हाही चांगलेच असेल. मशीन तंत्रज्ञानासह न्यूरल नेटवर्क, टेन्सरफ्लो, केरस, पायटॉर्कसारख्या सखोल फ्रेमवर्कमध्ये काम करू शकतात. हडूप आणि स्पार्कचे कार्यरत ज्ञान असल्यास उद्योगात पुढे जाण्याचीही सुवर्ण संधी असू शकते.

-डॉ आर. श्रीधरन, (डीन, प्राध्यापक, संगणक अनुप्रयोग, मारवाडी विद्यापीठ, राजकोट)

प्रमुख संस्था

आएसआय कलकत्ता

www.isical.ac.in

आयआयएम, कलकत्ता

www.iimcal / l.ac.in

आयआयटी खडगपूर

www, iitkgp.ac.in

इंडियन इंस्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट, बेंगलोर

https://www.iimb.ac.in

ग्रेट लेक्स इंस्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट, तमिळनाडू

https://www.greatlakes.edu.in/

आयआयआयटी बेंगलुरु

https://www.iiitb.ac.in/