International Tiger Day :  भारताचा राष्ट्रीय प्राणी, भारताच्या अभयारण्यांची शान वाघोबांचा आज खास दिवस. ज्याला आपण व्याघ्र दिवस असेही म्हणतो. अभयारण्यात गेल्यानंतर एका क्षणासाठीसाठी तरी वाघ दिसावा अशी अभयारण्यात गेलेल्या पर्यटकांची अपेक्षा असते.

वाघ सुरक्षित राहावे यासाठी शासनाचे बरेच प्रकल्प आहेत. त्यांच्या प्रजाती नष्ट होऊ नये ते जंगल सोडून मानवी वस्तीत शिरू नयेत याकडे वन्य विभाग कटाक्षाने नजर ठेवून असते. मात्र या सगळ्या प्रयत्नानंतरही वाघोबा अरण्याबाहेर सुटले तर मग काय? वाघोबा नेमके कुठे गेलेत याचा पत्ता कसा लागेल बरं? वन्य प्राण्यांना ट्रॅक करण्यासाठी तंत्रज्ञानाच्या मदतीने तयार करण्यात आलेली ही एक खास यंत्रणा आहे. या यंत्रणेमार्फत आपण हरवलेल्या किंवा वाट चुकलेल्या प्राण्यास ट्रॅक करू शकतो.

वन्यप्राण्यांच्या संरक्षणासाठी कॅमेराव्यतिरिक्त कोणती टेक्नॉलॉजी वापरली जाते माहितीये? आज आपण जाणून घेणार आहोत RFID टेक्नॉलॉजीबाबत

RFID -

(रेडिओ फ्रिक्वेन्सी आयडेंटिफिकेशन) तंत्रज्ञान ओळख, निरीक्षण आणि ट्रॅकिंगचे साधन प्रदान करून जंगलात वाघांचा शोध घेण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावू शकते. RFID तंत्रज्ञानाचा वाघांना नेमका कसा फायदा होतो ते जाणून घेऊया.

RFID टॅग जंगलातील प्रत्येक वाघाला सुरक्षितपणे लावले जाऊ शकते. या टॅग्जमध्ये विविष्ट आयडेंटीटी नंबर असतो. प्रत्येक वाघासाठी हा नंबर वेगळा असतो. हे तंत्रज्ञान सोप्या भाषेत समजून घ्यायचे झाल्यास RFID टेक्नॉलॉजी ही एक अशी सिस्टिम आहे ज्यात प्राण्यांच्या गळ्यात किंवा कानाला RFID टॅग लावले जाते.

या टॅगमध्ये एक आडेंटिंकल नंबरसह चिप असते. आणि प्राण्यांना ट्रॅक करण्यासाठी टॅगसह रिडर असतं. RFID वाचक किंवा स्कॅनर जंगलातील वेगवेगळ्या ठिकाणी जसे की वॉटरहोल, ट्रेल्स किंवा फीडिंग एरिया येथे नियोजनपूर्वर ठेवता येतात.

वाघ जवळून जातात तेव्हा हे रिडर RFID टॅग शोधू शकतात. हे परस्परसंवाद कॅप्चर करून, वन्यजीव संरक्षक आणि संशोधक वैयक्तिक वाघांच्या हालचालींचा मागोवा घेऊ शकतात आणि त्यांच्या वर्तनाबाबत आणि वाघाच्या प्रदेशात काय चाललंय याची माहिती गोळा करू शकतात.

RFID सिस्टिमची मदत कशी होऊ शकते?

डेटा स्कॅनिंग - RFID सिस्टिम एका केंद्रीकृत डेटाबेससह एकत्रित केली जाऊ शकते जी प्रत्येक टॅग केलेल्या वाघाची माहिती संग्रहित करते, त्यात त्याचे वय, लिंग, आरोग्य स्थिती आणि त्याच्या हालचालींवरील पूर्णपणे लक्ष ठेवते. अचूक आणि अद्ययावत माहितीसाठी हा डेटा अपडेट आणि मॅनेज केला जाऊ शकतो.

प्री अलर्ट सिस्टिम - वाघांच्या हालचालींची किंवा विचित्र वर्तणुकीची पूर्व चेतावणीदेखील या सीस्टम अंतर्गत आपण मिळवू शकतो. वाघ मानवी वस्ती किंवा प्रतिबंधित क्षेत्राच्या खूप जवळ गेल्यास, RFID सीस्टम संबंधित अधिकाऱ्यांना सूचना देऊ शकते, ज्यामुळे त्यांना वाघ मानवी वस्तीत पोहोचण्याआधीच त्यांच्या रोखण्यासंबंधित काही उपाययोजना वेळीच करता येतील. (International Tiger Day)

शिकार रोखणे : वाघांचे निरीक्षण करण्याव्यतिरिक्त, RFID शिकारीविरूद्धच्या लढाईत देखील मदत करू शकते. RFID-आधारित ट्रॅकिंग लागू करून, अधिकारी जंगलातील कोणत्याही संशयास्पद हालचालींना अधिक प्रभावीपणे ओळखू शकतात आणि प्रतिसाद देऊ शकतात, वाघांची अवैध शिकार आणि सापळ्यापासून संरक्षण करण्यास RFID टॅग मदत करू शकतात.

लोकसंख्या , संवर्धन अभ्यास : RFID डेटाचा उपयोग जंगलातील वाघांच्या संख्येचा अभ्यास करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. वेगवेगळ्या व्यक्तींच्या हालचाली आणि वर्तनाचे विश्लेषण करून, संशोधक वाघांच्या लोकसंख्येची गतिशीलता अधिक चांगल्या प्रकारे समजू शकतात, लोकसंख्येच्या आकाराचा अंदाज लावू शकतात आणि संवर्धन प्रयत्नांच्या परिणामकारकतेचे मूल्यांकन करू शकतात. (Technology)

हे प्रभावी तंत्रज्ञान वाघाच्या सुरक्षेसाठी प्रभावी असले तरी वाघांच्या लुप्तप्राय प्रजातींच्या संवर्धनासाठी काही पाऊल आपल्यालाही उचलणे गरजेचे आहे. जंगलात अवैधपणे वृक्षतोड,वाघांची गुप्तपणे शिकार रोकण्यासाठीचे प्रयत्न करून वाघांच्या उर्वरित प्रजातींचे संरक्षण करण्यात आपणही आपला सहभाग दर्शवणे महत्वाचे आहे.