स्मृतिभ्रंशाने Alzheimer's disease आजकाल अनेक लोक त्रस्त आहेत. दिवसेंदिवस त्यात अजूनच भर पडत आहे. स्मृतिभ्रंश कोणालाही होऊ शकतो. श्रीमंत-गरीब (Rich-poor), स्त्री-परुष (Male-Female), जातपात असा भेदभाव तो करत नाही. हा एक जटिल रोग आहे. वय किंवा आनुवंशिकतेनेही (genetics) स्मृतिभ्रंशाची समस्या उद्भवू शकते. परंतु जीवनशैलीतील साध्या बदलांद्वारेसुद्धा अल्झायमर म्हणजेच स्मृतिभ्रंशाचा धोका कमी करता येऊ शकतो, असं संशोधकांना दिसून आले आहे.
अल्झायमरपासून बचाव करणार्‍या काही आरोग्यदायी सवयींबद्दल आपण जाणून घेणार आहोत.तुमचे आरोग्य आणि इतरांचे आरोग्य सुनिश्चित करण्यासाठी उपयुक्त ठरतील.
हार्वर्ड हेल्थच्या (Harvard Health report), शांत झोप तुमच्या मेंदूचे अल्झायमर रोगापासून संरक्षण करण्यास मदत करू शकते. अभ्यासाने खराब झोप आणि बीटा-अ‍ॅमिलॉइड प्रोटीन प्लेक (beta-amyloid protein plaque accumulation) जमा होण्याचा उच्च धोका यांच्यातील संबंध दर्शविला आहे. त्यामुळे दररोज सात ते आठ तास झोप घेण्याची शिफारस केली गेली आहे.
अल्झायमर रिसर्च अँड प्रिव्हेंशन फाउंडेशननुसार नियमित व्यायामामुळे तुमचा धोका 50 टक्क्यांपर्यंत कमी होतो. अभ्यास दर्शविते की 40 ते 60 वयोगटातील स्त्रिया ज्या नियमितपणे व्यायाम करतात त्यांनी संज्ञानात्मक घट आणि स्मरणशक्ती कमी होण्याचे प्रमाण कमी केले आहे. त्यामुळे आठवड्यातून कमीत कमी तीन ते चार दिवस 30 ते 40 मिनिटे व्यायाम करा.
आहाराचा शरीराच्या प्रत्येक गोष्टीवर परिणाम होत असतो. मेंदूच्या चांगल्या आरोग्यासाठी तुम्ही जे खाता ते महत्त्वाचे असते आणि योग्य अल्झायमर आहार घेऊन तुम्ही तुमच्या जनुकांच्या आरोग्यावर प्रभाव टाकू शकता. एका अभ्यासाच्या सुरुवातीला घेतलेल्या मेंदूच्या स्कॅन्सवरून असे दिसून आले आहे की जे लोक पाश्चात्य आहार घेत आहेत त्यांच्यामध्ये भूमध्यसागरीय आहार खाणाऱ्यांपेक्षा जास्त अमायलोइड प्रथिने जमा आहेत. त्यामुळे आपण भरपूर ताजी फळे आणि भाज्या, नट, संपूर्ण धान्य, ऑलिव्ह ऑईल, मासे, मध्यम प्रमाणात अंडी, दुग्धजन्य पदार्थ, रेड वाईन आणि मांस योग्य प्रमाणात खायला हवे.
मानव हा अत्यंत सामाजिक असतो. सामाजिकरित्या व्यस्त राहणे अल्झायमर आणि इतर स्मृतिभ्रंशांपासून संरक्षण करू शकते. मानसिक आणि मेंदूच्या आरोग्यासाठी एक मजबूत सामाजिक नेटवर्क विकसित करणे आणि त्यांचे पालनपोषण करणे ही एक प्राथमिकता आहे. त्यामुळे अशा लोकांशी संपर्कात राहायला हवं, ते तुम्हाला प्रोत्साहन देतात.
मद्यपान करणे शरीरासाठी निश्चितच हानिकारक ठरते. नियमितपणे जास्त प्रमाणात मद्यपान केल्याने अल्झायमर आणि स्मृतिभ्रंश होण्याचा धोका वाढतो. परंतु ब्राडऑक्सच्या फ्रेंच वाइन-उत्पादक प्रदेशात केलेल्या अभ्यासात असे आढळून आले की स्मृतिभ्रंशाच्या परिस्थितीत रेड वाईनचा विशेष फायदा होऊ शकतो.
50 व्या वर्षी बॉडी मास इंडेक्स (BMI) 25 किंवा त्याहून अधिक असलेल्या अभ्यासातील सहभागींना अभ्यासात निरोगी वजन असलेल्या लोकांपेक्षा सात महिने लवकर अल्झायमर होण्याची शक्यता असते. तसेच, अभ्यासात असे दिसून आले आहे की BMI जितका जास्त असेल तितक्या लवकर हा रोग होतो. त्यामुळे वजन नियंत्रणात ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
सतत काहीना काही केल्यामुळे मेंदू उत्साहित राहतो. मानसिक उत्तेजना तुमच्या मेंदूसाठी व्यायामाप्रमाणे कार्य करते. हार्वर्डमधील संशोधकांच्या मते, नवीन मेंदूच्या पेशींची वाढ प्रौढत्वाच्या उत्तरार्धातही सुरू राहते, जी शिकण्याची आणि नवीन अनुभव घेण्याची क्रिया त्या प्रक्रियेला चालना देऊ शकते. त्यामुळे विविध भाषा शिकणं, चित्रं काढणं, फिरणं, गाणी ऐकणे अशा गोष्टी करत राहावं.
डोक्याच्या दुखापतींमुळे अल्झायमर किंवा स्मृतिभ्रंश होण्याचा धोका वाढू शकतो. त्यामुळे प्रवास कितीही छोटा असला तरीही प्रत्येक वेळी हेल्मेट वापरा.
तुमच्या वयानुसार डोक्याला दुखापत होण्याचा धोका वाढतो, तुमच्या पायांवर स्थिर राहणे अधिक गंभीर बनते. संतुलन आणि समन्वय व्यायाम केल्याने तुम्ही चपळ राहू शकता आणि पडणे टाळण्यास मदत करू शकता. अभ्यास दर्शविते की व्यायाम हा तुम्हाला स्थिर आणि मजबूत ठेवण्याचा एक सुस्थापित मार्ग आहे — आणि जसे तुम्ही या मार्गदर्शकावरून पाहू शकता, त्याचे मेंदू आणि शरीरासाठी अनेक फायदे आहेत.
अनेक अभ्यास उच्च रक्तदाब आणि स्मृतिभ्रंश यांच्यातील संबंध देखील दर्शवतात. निरीक्षणात्मक अभ्यासांनी मध्यम वयातील उच्च रक्तदाब, मधुमेह आणि धूम्रपान यांच्याशी जोडले आहे, ज्यामुळे अल्झायमर किंवा स्मृतिभ्रंश होण्याचा धोका वाढतो. त्यामुळे तुमचा रक्तदाब कमी ठेवणे तुमच्या हृदय आणि मेंदूसाठी चांगले आहे.
अल्झायमर रोग आणि स्मृतिभ्रंशासाठी धूम्रपान हा कदाचित सर्वात टाळता येण्याजोगा जोखीम घटक आहे. धूम्रपान करणार्‍या प्रत्येकाला अल्झायमर होतो असे नाही, परंतु काही अभ्यास दर्शवितात की धूम्रपानाचा कालावधी आणि तीव्रतेसह धोका वाढतो आणि धूम्रपान सोडल्यानंतर वेळेनुसार कमी होतो. जेव्हा तुम्ही धूम्रपान थांबवता, तेव्हा मेंदूला रक्ताभिसरण सुधारल्याचा फायदा जवळजवळ लगेच होतो आणि तुमची त्वचा देखील चांगली दिसेल.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.