- डॉ. विराज वैद्य, संस्थापक, मेधा-एआय

आपले हृदय न थांबता शरीरामध्ये एक लय निर्माण करते. मात्र, कधी कधी ताणतणावांमुळे या महत्त्वाच्या अवयवावर ताण येऊ शकतो, ज्याची आपल्याला जाणीवही नसते. इथेच हृदयाचा बायोमार्कर्स, विशेषतः ट्रोपोनिन्स समजून घेणे महत्त्वाचे ठरते. हे बायोमार्कर्स म्हणजे मूलत: संकटाच्या वेळी मदतीसाठी सिग्नल देण्याचा हृदयाचा मार्ग आहे, विशेषतः हृदयविकाराच्या झटक्यासारख्या घटनांमध्ये.

कार्डियाक बायोमार्कर्स म्हणजे काय?

कार्डियाक बायोमार्कर्स हे पदार्थ हृदयावर ताण पडत असताना किंवा नुकसान होत असताना रक्तामध्ये सोडले जातात. यापैकी सर्वांत महत्त्वाचे मार्कर म्हणजे ट्रोपोनिन्स, जी हृदयाच्या स्नायूमध्ये आढळणारी प्रथिने आहेत. ती आपल्या हृदयाच्या स्नायूंच्या आकुंचनामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.

हृदयविकाराच्या झटक्यासारख्या स्थितींत हृदयाच्या स्नायूंच्या पेशींचे नुकसान होते, तेव्हा ट्रोपोनिन्स रक्तप्रवाहात सोडले जातात, ज्यामुळे ते हृदयाच्या समस्यांचे अत्यंत सूचक बनतात. एखादा रुग्ण छातीत दुखत असताना हॉस्पिटलमध्ये येतो, तेव्हा हृदयविकाराचा झटका येत आहे की नाही हे ठरवण्यासाठी ट्रोपोनिन चाचणी केली जाते. वाढलेली पातळी डॉक्टरांना जलद निदान करण्यात आणि सर्वोत्तम उपचारपद्धती ठरवण्यास मदत करू शकते.

ट्रोपोनिन्स तीव्र निदानासाठी महत्त्वाचे असले, तरी त्यांची पातळी समजून घेतल्याने हृदयाच्या चालू स्थितीचे व्यवस्थापन करण्यात आणि भविष्यातील हृदयविकाराच्या घटनांना प्रतिबंध करण्यात मदत होऊ शकते. हृदयाच्या आरोग्यासाठी नियमित तपासणी, विशेषत: जोखीम असलेल्या व्यक्तींमध्ये (ज्यांना हृदयविकाराचा कौटुंबिक इतिहास आहे, धूम्रपान करणारे किंवा उच्च रक्तदाब किंवा मधुमेह असलेले), या बायोमार्कर्सचे निरीक्षण करणे समाविष्ट असू शकते.

हृदयाचे आरोग्य जाणून घेणे म्हणजे केवळ लक्षणे ओळखणे नव्हे, तर तुमच्या जीवनशैलीचे सक्रियपणे व्यवस्थापन करणेही आहे. या प्रश्नांचा विचार करा :

आहार : सॅच्युरेटेड फॅट्स, साखर आणि मीठ मर्यादित ठेवून तुम्ही नियमितपणे फळे, भाज्या आणि संपूर्ण धान्य खाता का?

होय कधी कधी नाही

व्यायाम : तुम्ही प्रत्येक आठवड्यात किमान १५० मिनिटे मध्यम एरोबिक क्रियाकलाप किंवा ७५ मिनिटे जोमदार क्रियाकलाप करत आहात का?

होय कधी कधी नाही

धूम्रपान : तुम्ही धूम्रपान करणारे आहात, किंवा तुम्ही नियमितपणे धूम्रपान करत आहात?

होय नाही

अल्कोहोल : तुम्ही तुमच्या अल्कोहोलचे सेवन मध्यम पातळीवर मर्यादित करता?

होय नाही

स्ट्रेस मॅनेजमेंट : ध्यान, योग किंवा नियमित विश्रांती यांसारख्या तणावाचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करण्यासाठी तुमच्याकडे धोरणे आहेत का?

होय कधी कधी नाही

ट्रोपोनिन्ससारखे कार्डियाक बायोमार्कर्स समजून घेणे आणि त्यांचे निरीक्षण करणे आपल्या हृदयाच्या आरोग्याबद्दल महत्त्वपूर्ण अंतर्दृष्टी प्रदान करून जीवन वाचवू शकते.