ग्लोबल बर्डन ऑफ डिसीज २०१९ च्या अभ्यासानुसार जगभरांतील अस्थम्याच्या केसेस पैकी १३ टक्के केसेस या भारतात आढळतात यातील असमानता अशी की जगभरांतील अस्थम्याने मृत्यू होणार्‍या केसेस मध्ये ४२ टक्के केसेस या भारतात आहेत. रुग्णाच्या दृष्टिकोनानुसार पाहिल्यास हा असमतोल असण्यामागील कारण म्हणजे दोन घटक दिसून येतात. ते म्हणजे लोकांमध्ये रोगा विषयी जागरुकता नसणे आणि दुसरा घटक म्हणजे उपचारांबद्दलचे गैरसमज.

अस्थमा आणि इनहेलर्स- भय, गैरसमज आणि आव्हाने

अस्थम्याच्या नावा विषयी पापाची भावना ही अधिकतर रुग्णांमध्ये दिसून येते आणि साधारणपणे असे दिसून येते की या स्थितीला श्वास, दमा किंवा सर्दी आणि खोकला अशी नावे दिली जातात. खरे पाहता अस्थम्या विषयी समाजात खूपच भयाची भावना असते त्यामुळे रोगा ची माहिती दडवली जाते व अगदी खूपच त्रास होऊ लागल्यावर यावर उपचार घेतले जातात.

खरे पाहता ग्लोबल अस्थमा नेटवर्क (जीएएन) च्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की अस्थम्याची लक्षणे असलेल्या व्यक्तींपैकी ७० टक्के लोकांमधील अस्थम्याचे क्लिनिकली निदान झालेले नसते.

इतकेच नव्हे जरी इनहेलेशन थेरपी ही अस्थम्याच्या व्यवस्थापनावर उत्तम उपाय असली तरीही या उपचारां विषयी असलेल्या गैरसमजांमुळे ही रुग्ण हे उपचार घेण्यास टाळाटाळ करतात किंवा डॉक्टरांनी सांगूनही हे उपचार घेत नाहीत. यावेळी व्यक्त केली जाणारी प्रमुख चिंता म्हणजे वाढ खुंटणे, व्यसन लागणे आणि वजन वाढणे ही तर असतेच पण त्याच बरोबर इनहेलर्स हे सार्वजनिक ठिकाणी वापरतांना वाटणारी लाज किंवा त्यामुळे सामाजिक आयुष्य तुटण्याची भिती असते.

अस्थम्याचे निदान झालेल्या रुग्णांमधील ९ टक्क्यांपेक्षा कमी रुग्णांना आयसीएस (इनहेल्ड कोर्टिकोस्टेरॉईड्स) चे उपचार प्राप्त होता, हे उपचार अस्थम्याच्या व्यवस्थापनातील महत्त्वाचे उपचार आहेत. सामाजिक भिती मुळे तसेच इनहेलरच्या वापराशी संबंधित असलेल्या गैरसमजासह अस्थमा या रोगा विषयी असलेल्या गैरसमजूती मुळे हे उपचार प्राप्त होत नाहीत.

जागरुकता आणि उपलब्धता - उत्तम अस्थम्या व्यवस्थापनातील अडचणी

रुग्णांनी कोणत्याही प्रकारे संकोच न बाळगता इनहेलरचा वापर करण्यास सक्षम होणे महत्त्वाचे आहे. हे करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावरील गैरसमज दूर करणे आवश्यक आहे. हे सर्व करण्यासाठी तीन टप्प्यात काम करणे आवश्यक असून त्यांत जागरुकता, शिक्षण आणि निदानाच्या योग्य पध्दतींचा समावेश आहे.

अस्थम्या विषयीची जागरुकता आणि त्याच्या व्यवस्थापनाचे शिक्षण हे प्रामुख्याने रोग आणि त्याबद्दलच्या उपचारांसाठी देणे आवश्यक आहे. नॅशनल लायब्ररी ऑफ मेडिसिन नुसार लवकर निदान आणि योग्य वैद्यकीय उपचार मिळणे हे दीर्घकालीन उपचारांमध्ये आवश्यक असून त्यामुळे अस्थम्यासारख्या श्वसनाशी निगडीत जुन्या आजारांचे योग्य व्यवस्थापन करता येते.

म्हणूनच वरील गोष्टींचा विचार करता जर रुग्णाशी योग्य संपर्क साधून योग्य स्त्रोत उपलब्ध करुन देणे किंवा श्वासाशी निगडीत जुन्या आजारांसाठी वेळेत उपचार उपलब्ध झाल्यास रुग्णावर त्याचा चांगला परिणाम दिसून येऊ शकेल.

- डॉ. नितीन चित्ते, कन्सल्टंट, चेस्ट फिजिशियन, छत्रपती संभाजीनगर