आज आपण महिलांच्या आरोग्यासाठी आंतरराष्ट्रीय कृती दिन साजरा करत असताना, आरोग्यसेवेच्या वारंवार दुर्लक्षित केलेल्या पैलूंचा विचार करणार आहोत. यामध्ये आपण महिलांच्या ओरोग्य व्यवस्थित राखण्यासाठी राखण्यासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय आणि योजणांची माहिती घेणार आहोत. महिलांचे आरोग्य व्यवस्थित राखण्यासाठी केवळ त्यांच्या कर्तृत्वाची कबुली देणे नव्हे तर त्यांच्या आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी लवकर आरोग्य तपासणीच्या उपाययोजनांविषयी पाऊले उचेलणेदेखील महत्त्वाचे आहे.
यसह, अनुवांशिक चाचण्या स्त्रियांच्या आरोग्याविषयी अमुल्य माहिती कशी देते हेदेखी पाहणार आहोत. जुनाट परिस्थितीपासून ते जीवनशैलीचे आजार आणि पुनरुत्पादक समस्यांपर्यंत, अनुवांशिक चाचणी हे 16 ते 60 वयोगटातील महिलांना सक्षम करण्यासाठी एक उपयुक्त साधन आहे. महिलांविषयीच्या या सर्व समस्या आणि त्याच्यावर उपबलब्ध असलेल्या चाचण्यांविषयी मेडजेनोमच्या प्रमुख जीनोम विश्लेषक, डॉ. संध्या नायर यांनी माहिती दिली आहे.
भारतात, 15 वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या 511.4 दशलक्ष महिला आहेत ज्यांना गर्भाशयाच्या मुखाचा कर्करोग होण्याचा धोका आहे. दरवर्षी, अंदाजे 123,907 महिलांना या आजाराचे निदान होते, परिणामी 77,348 मृत्यू होतात. 15 ते 44 वयोगटातील भारतीय महिलांमध्ये गर्भाशयाच्या मुखाचा कर्करोग हा दुसरा सर्वात सामान्य कर्करोग आहे.
सामान्य लोकसंख्येतील सुमारे 5.0% महिलांना कोणत्याही वेळी गर्भाशयाच्या मुखाचा HPV-16/18 संसर्ग होतो, 83.2% आक्रमक गर्भाशयाच्या कर्करोग HPVs 16 किंवा 18 मुळे होतो.
जवळपास सर्व प्रकरणे एचपीव्ही संसर्गामुळे उद्भवतात ज्यामुळे 16 ते 25 वयोगटातील महिलांसाठी तपासणी अत्यावश्यक बनते ज्याकडे लवकर लक्ष दिल्याने मोय़ा फरक पडू शकतो.
HPV लवकर शोधून, आरोग्य देणारे गर्भाशयाच्या मुखाच्या कर्करोगाची वाढ रोखण्यासाठी त्वरित पाऊले उचलू शकतात. शिवाय, HPV तपासणी तरुण महिलांना योग्य आरोग्य निर्णय घेण्यास सक्षम करते आणि सक्रिय आरोग्य सेवा पद्धतींना प्रोत्साहन देते.
लसीकरण कार्यक्रमांसह एचपीव्ही तपासणी केल्याने गर्भाशयाच्या मुखाच्या कर्करोगाच्या प्रतिबंधावर त्याचा प्रभाव वाढतो, ज्यामुळे हा रोग दूर करण्याच्या प्रयत्नांना हातभार लागतो.
सुमारे 3% स्तनाचा कर्करोग (दर वर्षी सुमारे 7,500 स्त्रिया) आणि 10% गर्भाशयाचा कर्करोग (दर वर्षी सुमारे 2,000 महिला) हे BRCA1 आणि BRCA2 जनुकांमधील आनुवंशिक उत्परिवर्तनांमुळे होतात.
कॅन्सर तपासणी कार्यक्रमांमध्ये या उत्परिवर्तनांसाठी अनुवांशिक चाचणीचा समावेश केल्याने लवकर शोध घेण्याचे प्रयत्न वाढतात आणि वैयक्तिकृत जोखीम आणि व्यवस्थापन सक्षम होते, ज्यामुळे कर्करोगाविरुद्धच्या लढ्याला आणखी बळकटी मिळते.
तरुण स्त्रियांमध्ये अनुवांशिक रोग पुढच्या पीढीत नेणाऱ्या तपासण्या त्यांच्या पुढच्या पिढ्यांच्या परिस्थितीच्या जोखमीचे मूल्यांकन करते. ड्यूकेन मस्कुलर डिस्ट्रोफी, हिमोफिलिया, सिस्टिक फायब्रोसिस, थॅलेसेमिया आणि सिकलसेल ॲनिमिया यांसारख्या परिस्थितींसाठी चाचणी केल्याने पती-पत्नीला कुटुंब नियोजनाचे निर्णय घेण्यास मदत होते.
पुढच्या पीढीत नेणाऱ्या रोगांव्यतिरिक्त, गर्भधारणेदरम्यान नॉन-इनवेसिव्ह प्रीनेटल टेस्टिंग (NIPT) सारख्या प्रगत प्रसवपूर्व तपासण्या गर्भातील गुणसूत्र विकृतींच्या जोखमीच्या संदर्भात अचूक अनुवांशिक माहिती देतात आणि काही अडचणी असल्यास लवकर हस्तक्षेप करण्यास मदत करतात.
सहाय्यक प्रजनन तंत्रज्ञान IVF (इन विट्रो फर्टिलायझेशन) ने गर्भधारणेसाठी संघर्ष करणाऱ्या जोडप्यांना आशा दिली आहे. अनुवांशिक चाचणीतील यश, बहुमोल वेळ आणि पैशाची बचत करत आहे, तसेच एकाधिक IVF प्रयत्नांदरम्यान शारीरिक आणि भावनिक ताण देखील कमी होत आहे.
प्रीइम्प्लांटेशन जेनेटिक स्क्रीनिंग टेस्ट (PGT) ही या क्षेत्रातील अशीच एक नवकल्पना आहे जी महिलांसाठी त्यांच्या गर्भधारणेच्या प्रवासात उपलब्ध आहे. PGT रोपण करण्यापूर्वी विशिष्ट अनुवांशिक परिस्थितींसाठी इन विट्रो फर्टिलायझेशन (IVF) द्वारे तयार केलेल्या भ्रूणांची तपासणी करण्यास मार्ग दाखवते आणि त्यातून वंशानुगत विकार होण्याची शक्यता कमी करते, निरोगी गर्भधारणा आणि निरोगी मूल सुनिश्चित करते.
PGT सुधारित यश दर आणि गर्भपाताच्या कमी जोखमीशी संबंधित आहे. अनुवांशिक परिस्थितीचे लवकर निदान करून, आरोग्य सेवा प्रदाते वैयक्तिक उपचार योजना विकसित करू शकतात आणि कुटुंब नियोजनासाठी मार्गदर्शन देऊ शकतात.
गर्भवती मातांमध्ये आरएचडी तपासणीचा उद्देश आई आणि गर्भ यांच्यातील आरएच घटकाची विसंगती शोधणे आहे, ज्यामुळे गर्भपात किंवा गर्भधारणा गुंतागुंत होऊ शकते. गर्भधारणेच्या सुरुवातीच्या काळात RhD-निगेटिव्ह मातांची ओळख करून, आरोग्य सेवा देणारे प्रतिकूल परिणाम टाळण्यासाठी आणि आई आणि बाळ दोघेही निरोगी असल्याची खात्री करण्यासाठी Rh इम्युनोग्लोबुलिन देऊ शकतात.
गर्भधारणेचे रक्षण करण्यासाठी आणि आरएच घटकाच्या विसंगतीमुळे गर्भपात होण्याचा धोका कमी करण्यासाठी, गरोदर मातांसाठी सर्वसमावेशक प्रसवपूर्व काळजीचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी ही तपासणी आवश्यक आहे.
असंसर्गजन्य रोग तपासणी (NCDs) (वय १८-६०)
मधुमेह, उच्च रक्तदाब, कोरोनरी धमनी रोग (CAD), पार्किन्सन्स, अल्झायमर, आनुवंशिक कर्करोग, लठ्ठपणा इत्यादी NCD विकसित होण्याच्या अनुवांशिक जोखमीचे मूल्यांकन करण्यासाठी व्यक्तींद्वारे अनुवांशिक तपासणी चाचण्या आपल्या शरीरात कोणतीही क्लिनिकल लक्षणे दिसण्यापूर्वी केल्या जाऊ शकतात.
हा धोका इतर जोखीम घटकांसह एकत्रित केल्यावर लवकर वैद्यकीय हस्तक्षेपास मार्गदर्शन करू शकतो. उच्च, मध्यम आणि सरासरी जोखीम गुण निश्चित निदानाऐवजी रोगाच्या जोखमीचे मूल्यांकन प्रदान करतात जे महिलांना माहितीपूर्ण जीवनशैली निवडी करण्यासाठी, नियमित तपासणी करून घेण्यास आणि रोगाची वाढ कमी करण्यासाठी लवकर हस्तक्षेप करण्याच्या धोरणांचा अवलंब करण्यास सक्षम बनवू शकतात.
शेवटी, वैयक्तिक आरोग्य, कौटुंबिक इतिहास आणि जीवनशैलीवर आधारित सर्वात योग्य तपासणी निर्धारित करण्यासाठी आरोग्यसेवा व्यावसायिक किंवा अनुवांशिक सल्लागाराचा अनुवांशिक सल्ला आवश्यक आहे. जीनोमिक्स-नेतृत्वाखालील आरोग्य अंतर्दृष्टी महिला आणि मुलींना त्यांच्या आरोग्याविषयी माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत करेल, अशा प्रकारे प्रेरणादायी समावेश आणि सक्रिय आरोग्य व्यवस्थापनास प्रोत्साहन देईल.
अनुवांशिक चाचणीद्वारे रोगाचे धोके समजून घेतल्याने स्त्रियांना जीवनाच्या विविध टप्प्यांवर त्यांचे आरोग्य सुरक्षित ठेवण्यासाठी सक्रिय पावले उचलण्यास मदत होऊ शकते. वैयक्तिक आरोग्य, कौटुंबिक इतिहास आणि जीवनशैलीवर आधारित सर्वात योग्य स्क्रीनिंग चाचणी निश्चित करण्यासाठी आरोग्यसेवा व्यावसायिक किंवा अनुवांशिक सल्लागाराशी सल्लामसलत आवश्यक आहे. जीनोमिक्सच्या नेतृत्वाखालील आरोग्यविषयक अंतर्दृष्टी महिला आणि मुलींना त्यांच्या आरोग्याविषयी माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत करेल अशा प्रकारे प्रेरणादायी समावेश.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.