Plastic Bottles Use : बहुतेक पाण्याच्या प्लास्टिकच्या बाटल्या या वन टाइम युजसाठीच बनलेल्या असतात. पण पर्यावरणप्रेमींना ही बाटली एकाच वापरात फेकून कचरा वाढवण्यात रस नसेल तर ही परत वापरण्यायोग्य आहे की नाही असा प्रश्न पडतो. तसेच प्लास्टिक बॉटल परत वापरणे सुरक्षित आहे की नाही असा संभ्रमही निर्माण झाला असेल. प्लास्टिकची बॉटल परत वापरावी की नाही हे प्लास्टिक बाटली कशी तयार झालीय यावर अवलंबून असतं.

प्लास्टिकच्या बाटल्यांचे प्रकार

बहुतेक पाण्याच्या बाटलीच्या पॅकेजिंगमध्ये ते कोणत्या प्रकारचे प्लास्टिक आहे हे दर्शविण्यासाठी त्रिकोणाच्या आत छापलेली संख्या प्रदर्शित केली जाईल. तो नंबर तुम्हाला ते पुन्हा वापरणे किती सुरक्षित आहे हे निर्धारित करण्यात देखील मदत करू शकते.

पाण्याच्या बाटल्यांमध्ये आढळणारे प्लास्टिकचे तीन सर्वात सामान्य प्रकार आहेत.

पॉलीथिलीन टेरीफ्थालेट (PETE or PET). तुम्हाला तुमच्या बाटलीवर “1” दिसल्यास, याचा अर्थ पॉलिथिलीन टेरीफ्थालेट असा होतो. हे हलके वजन असलेले प्लास्टिक पाण्याच्या बाटल्या आणि सॉस बाटल्या, नट बटर कंटेनर आणि इतर खाद्यपदार्थांच्या पॅकेजिंगसाठी उपयुक्त आहे.

हाय डेंसिटी पॉलीथिलीन (HDPE). जर तुमची बाटली “2” दाखवत असेल, तर प्लास्टिक हे हाय-डेन्सिटी पॉलीथिलीन (HDPE) असते. एचडीपीई हे अधिक मजबूत, टिकाऊ प्लास्टिक आहे. हे डिटर्जंटच्या बाटल्या, साबणाच्या बाटल्या आणि गॅलन-आकाराच्या द्रव कंटेनरसाठी वापरले जाते.

“7” हा प्लॅस्टिक मटेरियलचा आयडी कोड आहे जो इतर कोणत्याही श्रेणीमध्ये बसत नाही. या श्रेणीतील काही पाण्याच्या बाटल्यांमध्ये बिस्फेनॉल A असू शकते, अन्यथा BPA म्हणून ओळखले जाते. बीपीए हे एक रसायन आहे जे अंतःस्रावी प्रणालीमध्ये व्यत्ययांशी जोडलेले आहे, जे तुमच्या हार्मोन्सचे नियमन करते. अनेक लोक बीपीए असलेली उत्पादने टाळतात कारण त्यांच्या हार्मोनल संतुलनावर संभाव्य परिणाम होतो.

केमिकल लीचिंग

पाण्याच्या बाटल्यांचा पुनर्वापर करताना एक सामान्य समस्या म्हणजे केमिकल लीचिंग. असे घडते जेव्हा प्लास्टिकमधील रसायने तुम्ही आत टाकलेल्या द्रवामध्ये मिसळतात. परंतु सिंगला टाइम युजवेळी ही चिंता नसते.

प्रत्येक बॉटलवर असणाऱ्या अकांचा नेमका अर्थ काय ते आपण समजून घेऊया (Lifestyle)

1: पीईटी किंवा पीईटीई (PET or PETE)

पीईटी किंवा पीईटीई (पॉलीथिलीन टेरेफ्थालेट) हे एकेरी वापरल्या जाणार्‍या बाटलीबंद पेयांसाठी सर्वात सामान्य प्लास्टिक आहे. कारण ते स्वस्त, हलके आणि रीसायकल करणे सोपे आहे. पुनर्वापर प्रक्रियेदरम्यान पीईटी सहजपणे खराब होत नाही आणि त्यामुळे विघटन उत्पादने बाहेर पडण्याचा धोका कमी असतो. निर्मात्यांद्वारे सामग्रीला जास्त मागणी असली तरीही त्याचे पुनर्वापराचे दर तुलनेने कमी (सुमारे 20%) राहतात.

वापर : शीतपेये, पाणी, केचप आणि बिअरच्या बाटल्या; माउथवॉशच्या बाटल्या; पीनट बटर कंटेनर; सॅलड ड्रेसिंग; आणि वनस्पती तेल कंटेनर

2: HDPE

एचडीपीई (उच्च घनता पॉलीथिलीन) हे मल्टीपरपज प्लास्टिक आहे ज्यामध्ये अनेक उपयोग आहेत, विशेषतः जेव्हा ते पॅकेजिंगसाठी येते. यात लीचिंगचा कमी धोका असतो आणि अनेक प्रकारच्या वस्तूंमध्ये सहजपणे पुनर्वापर करता येतो.

वापर : दुधाचे जग; रस बाटल्या; ब्लीच, डिटर्जंट आणि इतर घरगुती क्लिनर बाटल्या; शैम्पूच्या बाटल्या; काही कचरा पिशव्या आणि शॉपिंग बॅग; मोटर तेलाच्या बाटल्या; लोणी आणि दहीसाठी; आणि अन्नधान्य बॉक्स लाइनर. (Health)

3. पीव्हीसी किंवा व्ही

पीव्हीसी (पॉलीविनाइल क्लोराईड) आणि व्ही (विनाइल) सामान्यतः पाइपिंग आणि साइडिंग सारख्या गोष्टींसाठी वापरले जातात. पीव्हीसी देखील स्वस्त आहे, म्हणून ते भरपूर उत्पादने आणि पॅकेजिंगमध्ये आढळते. क्लोरीन हा PVC चा भाग असल्यामुळे, त्याचा परिणाम उत्पादनादरम्यान अत्यंत धोकादायक डायऑक्सिन सोडण्यात येऊ शकतो. लक्षात ठेवा की पीव्हीसी कधीही जाळू नका, कारण ते विषारी पदार्थ सोडते.

वापर : ब्लिस्टर पॅकेजिंग, वायर जॅकेटिंग, साइडिंग, खिडक्या आणि पाइपिंग.

4: LDPE

LDPE (लो-डेन्सिटी पॉलीथिलीन) हे एक लवचिक प्लास्टिक आहे ज्यामध्ये अनेक अनुप्रयोग आहेत. ऐतिहासिकदृष्ट्या, बहुतेक अमेरिकन रीसायकलिंग प्रोग्रामद्वारे ते स्वीकारले गेले नाही, परंतु अधिकाधिक ग्रुप्सने रिसायक्लिंगसाठी या स्वीकार केला आहे.

वापर : पिळण्यायोग्य बाटल्या; ब्रेड, गोठलेले अन्न, ड्राय-क्लीनिंग आणि शॉपिंग बॅग; टोस्ट पिशव्या; आणि फर्निचर.

5: पीपी

PP (पॉलीप्रॉपिलीन) चा मेल्टिंग पॉइंट जास्त असतो, म्हणून ते बर्‍याचदा गरम द्रव ठेवणाऱ्या कंटेनरसाठी निवडले जाते. हे हळूहळू रीसायकलर्सद्वारे अधिक स्वीकारले जात आहे.

वापर : काही दही कंटेनर; सिरप आणि औषधाच्या बाटल्या; टोप्या;

6: PS

PS (पॉलीस्टीरिन) हार्ड किंवा फोम उत्पादनांमध्ये वापरले जाते. हे ट्रेडमार्क स्टायरोफोम द्वारे प्रसिद्ध आहे. स्टायरीन मोनोमर (एक प्रकारचा रेणू) अन्नपदार्थांमध्ये लीच होऊ शकतो आणि तो संभाव्य मानवी कार्सिनोजेन आहे, तर स्टायरीन ऑक्साईड हे संभाव्य कार्सिनोजेन या कॅटेगिरीत येते. हे साहित्य पर्यावरणवाद्यांच्या हिट लिस्टवर आहे.

वापर : डिस्पोजेबल प्लेट्स आणि कप, मांस ट्रे, अंड्याचे डबे, कॅरीआउट कंटेनर, ऍस्पिरिनच्या बाटल्या आणि सीडी केस.

7: Miscellaneous

मागील श्रेण्यांमध्ये बसत नसलेल्या विविध प्रकारच्या प्लास्टिकच्या रेजिन या एकामध्ये एकत्रित केल्या जातात. पॉली कार्बोनेट हे 7 अंकाच्या श्रेणीत येणारं प्लास्टिक आहे. अभ्यासात असे दिसून आले आहे की बीपीए (बिस्फेनॉल ए), पॉली कार्बोनेटच्या बिल्डिंग ब्लॉक्सपैकी एक, हार्मोन व्यत्यय आणणारा आहे. पीएलए (पॉलिलेक्टिक ऍसिड), जे वनस्पतीपासून बनवले जाते आणि कार्बन-न्यूट्रल असते, ते देखील #7 श्रेणीमध्ये येते. (Lifestyle)

वापर : 3 & 5 गॅलन पाण्याच्या बाटल्या; बुलेटप्रूफ साहित्य; सनग्लासेस; डीव्हीडी; स्पष्ट प्लास्टिक कटलरी; प्रकाश फिक्स्चर; चिन्हे आणि प्रदर्शने; विशिष्ट अन्न कंटेनर; आणि नायलॉन.

प्लास्टिकच्या बाटल्यांना पर्याय

जर तुम्हाला प्लास्टिकची पाण्याची बाटली पुन्हा वापरायची असेल, तर ती आधी व्यवस्थित धुवा.

‍तुम्हाला सोयीसाठी किंवा पर्यावरणाला मदत करण्यासाठी प्लास्टिकच्या पाण्याच्या बाटल्यांचा पुनर्वापर करायचा असला, तरी त्याऐवजी पुन्हा वापरता येण्याजोग्या स्टेनलेस स्टील किंवा काचेची बाटली निवडणे चांगले.

ते प्रत्येक वापरानंतर स्वच्छ करणे सोपे आहे आणि तुम्हाला जिवाणूंची अतिवृद्धी किंवा तुमच्या पाण्यात रसायने शिरण्याची काळजी करण्याची गरज नाही. पर्यावरणाच्या दृष्टीनेही ते उत्तम ठरेल.