मुंबई : जर तुमच्या बाळाला अतिसार आणि उलट्या होत असतील आणि पोटदुखीची तक्रार असेल, तर तुम्ही त्याला "पोटाचा फ्लू” असे संबोधता. मात्र पोटाचा फ्लू हा गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस, पोट आणि आतड्यांचा आजाराशी संबंधीत आहे.

फ्लू, ज्याला इन्फ्लूएंझा म्हणून ओळखले यामध्ये घसा खवखवणे, नाक वाहणे आणि वेदना होणे यासारखी लक्षणे दिसून येतात व पोट खराब होते. (Stomach flu or gastroenteritis in children)

गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस हा विषाणूजन्य संसर्गामुळे होतो आणि बॅक्टेरिया यास कारणीभूत ठरू शकतात. औषधांशिवाय, आजार साधारणपणे 10 दिवसांत नाहीसा होतो. पहिले काही दिवस जास्त त्रास होतो. याबद्दल सांगत आहेत मदरहूड हॉस्पिटलचे नवजात शिशु आणि बालरोगतज्ज्ञ डॉ. जगदीश काथवटे.

गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस म्हणजे नेमके काय ?

गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस, ज्याला कधीकधी पोटाचा फ्लू म्हणून ओळखले जाते यामध्ये मळमळ, उलट्या, अतिसार आणि पोटात पेटके येणे अशी लक्षणे दिसून येतात. 

हे साधारणपणे काही दिवस टिकते आणि ते फारसे धोकादायकही नसते. बहुतेक मुले घरच्या घरी आराम करु आणि भरपूर द्रवपदार्थ सेवन करून काही आठवड्यातच बरे होतात.

गॅस्ट्रोएन्टेरिटिसचे कारण काय आहे ?

जंतू (व्हायरस, बॅक्टेरिया किंवा परजीवी) पोटात किंवा आतड्यांवर आक्रमण करून पोटासंबंधीत तक्रारी निर्माण करतात तेव्हा गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस होतो. मुलांमध्ये गॅस्ट्रोएन्टेरिटिसचे सर्वात सामान्य कारण म्हणजे व्हायरस.

मुलांमध्ये पोटाच्या फ्लूचे अनेक भाग रोटाव्हायरसमुळे होतात, परंतु रोटाव्हायरस लस त्यांना टाळण्यास मदत करू शकते. गॅस्ट्रोला कारणीभूत असणारे अनेक जंतू सहज पसरतात. खालील गोष्टींमुळे एखादे मूल आजारी पडू शकते

• संक्रमित वस्तूला स्पर्श करणे किंवा संक्रमित अन्नाचे सेवन करणे

• आजारी व्यक्तीला अन्न किंवा द्रव पदार्थ देणे.

• संक्रमित व्यक्तीसोबत राहणे

 गॅस्ट्रोएन्टेरिटिसची लक्षणे कोणती ?

१. मुख्य लक्षण म्हणजे अतिसार, वारंवार अस्वस्थ वाटणे (मळमळणे). २४ तासांत किमान तीन वेळा जुलाब होणे म्हणजेच अतिसार. काही संक्रमणांमुळे मलामध्ये रक्त किंवा चिकट स्राव दिसून येऊ शकतो.

२. अतिसार आणि उलट्यांमुळे परिणाम म्हणून निर्जलीकरण होऊ शकते.

३. ओटीपोटात (पोट) वेदना होणे.

४. ताप, डोकेदुखी आणि अंगदुखी ही सर्व संभाव्य लक्षणे आहेत.

डॉक्टरांचा सल्ला कधी घ्यावा ?

गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस असलेल्या बहुतेक मुलांमध्ये किरकोळ लक्षणे असतात जी काही दिवसातच दूर होतात. सर्वात आवश्यक गोष्ट म्हणजे मुल पुरेसे द्रव पदार्थांचे सेवन करत आहे याची खात्री करणे. बऱ्याच परिस्थितींमध्ये, वैद्यकीय मार्गदर्शन घेणे अनावश्यक आहे.  तुम्हाला खालील लक्षणे आढळल्यास वैद्यकीय सल्ला घ्यायला विसरु नका.

• जर तुमचे मूल सहा महिन्यांपेक्षा लहान असेल.

• जर तुमच्या मुलाला आधीच अस्तित्वात असलेली वैद्यकीय समस्या असेल (जसे की हृदय किंवा मुत्र रोग, मधुमेह किंवा मुदतपूर्व प्रसूतीचा इतिहास).

• जर तुमच्या लहान मुलाला ताप येत असेल.

• जर बाळाच्या शरीरात द्रवपदार्थाची कमतरता जाणवत असेल.

• जर तुमचे लहान मूल अशक्त वाटत असेल

• जर उलट्या होत असतील आणि मुल द्रव पदार्थांचे सेवन करण्यास असमर्थ असेल.

• जर मल किंवा अतिसारावाटे रक्त येत असेल.

• ओटीपोटात (पोटात) दुखत असेल.

• जर गंभीर लक्षणे जाणवत असतील किंवा तुम्हाला वाटत असेल की बाळाची प्रकृती बिघडत आहे.

• वरील लक्षणे 1-2 दिवसांपेक्षा जास्त काळ राहिल्यास

सर्वसाधारणपणे गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस मुलांवर परिणाम करते. या आजारामुळे अतिसार तसेच मळमळ आणि उलट्या यांसारखी इतर लक्षणे निर्माण होतात. सामान्यतः, वैद्यकीय उपचारांशिवाय संसर्ग स्वत:हून बरा होतो.

डिहायड्रेशन हा गॅस्ट्रोएन्टेरिटिसचा सर्वात गंभीर धोका आहे. पालकांनी आपल्या मुलांना हायड्रेटेड ठेवावे आणि जर ते द्रव पदार्थांचे सेवन करत नसतील किंवा निर्जलीकरणाचे लक्षणे दर्शवत असतील तर डॉक्टरांशी संपर्क साधा.