Dehydration and Diabetes Sakal
Dehydration and Diabetes: डिहायड्रेशन आणि मधुमेह अनेक वेळा एकत्र दिसून येतात. ज्यावेळी सूर्य जास्त तळपत असतो आणि उष्णता जास्त असते अशावेळी अनेक जणांवर डिहायड्रेशनचा प्रभाव पडू शकतो. तथापि, मधुमेह असणाऱ्या लोकांना डिहायड्रेशनचा जास्त त्रास होण्याची शक्यता असते. ज्यावेळी शरीरामध्ये पुरेसे इन्सुलिन तयार होत नाही आणि रक्तात जास्त प्रमाणात साखर तयार होऊन त्याला गाळण्यासाठी आणि शोषून घेण्यासाठी तुमचे मूत्रपिंड जास्त काम करत असतील तेव्हा मधुमेह होतो. जर तुमची मुत्रपिंड अधिक प्रमाणात काम करत असतील तर शरीर रक्तातील अतिरिक्त साखर मूत्र विसर्जनाद्वारे घालवते, ज्याकरिता तुमच्या टिश्यूकडून द्रव घेतले जाते. परिणामतः या कारणामुळे मधुमेह असणाऱ्या व्यक्तींना अधिक वेळा मूत्र विसर्जन करावे लागते ज्यामुळे डिहायड्रेशन होते. तर मग मधुमेह आणि डिहायड्रेशन या समस्येला कसे थांबवावे आणि शरीरामध्ये पुरेशा प्रमाणामध्ये द्रवपदार्थ कसे राहतील याची कशा पद्धतीने काळजी घ्यावी? डॉक्टर शुभदा भनोत, प्रमुख मधुमेह प्रशिक्षक, मॅक्स रुग्णालय, असे म्हणतात, ''मधुमेह असणाऱ्या लोकांना डिहायड्रेशन होण्याचा धोका अधिक असतो कारण रक्तातील साखरेचे जास्त प्रमाण शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी करते. अधिक जास्त प्रमाणामध्ये द्रवपदार्थ घेऊन डिहायड्रेशनवर उपाय केला जाऊ शकतो. तथापि, खूप जास्त प्रमाणात डिहायड्रेशन झाले असेल तर, वैद्यकीय आधारभूत सल्ला आहे की तुम्हाला अतिरिक्त इलेक्ट्रोलाइट्स (क्षार) दिले जाऊ शकतात.'' गरम वातावरणामध्ये शरीरातील पाणी व्यवस्थित राखण्यासाठी काही सामान्य सूचना
द्रव पदार्थांचे सेवन: अधिक पाणी पिऊन अथवा कॅफिन नसलेले पेय जसे नारळाचे पाणी, साधे ताक किंवा साखर विरहित लिंबू पाणी पिऊन शरीरातील पाण्याचे प्रमाण राखता येते. दारूचे सेवन कमीत कमी करावे कारण दारू निर्जलीकरण करते.
उष्णतेमुळे येणाऱ्या थकव्याबाबत जागरूक राहणे: मधुमेह असणाऱ्या लोकांना उष्णतेमुळे येणाऱ्या थकव्याचा धोका अधिक असतो आणि उष्णतेशी संबंधित परिस्थितीला ते संवेदनशील असतात. मधुमेह संबंधितकाही गुंतागुंत जसे की रक्तवाहिन्या आणि मज्जातंतू यांचे नुकसान यांचा परिणाम घाम निर्माण करणाऱ्या ग्रंथींवर होऊ शकतो ज्यामुळे शरीर प्रभावीरित्या थंड होत नाही. यामुळे उष्माघात आणि उष्णतेचा थकवा येऊ शकतो, हे वैद्यकीय आणीबाणीचे प्रसंग आहेत. चक्कर येणे, मोठ्या प्रमाणात घाम येणे, स्नायूंना पेटका येणे, बेशुद्ध होणे, डोकेदुखी, हृदयाचे ठोके वाढणे आणि उलटी होणे ही सर्व थकव्याची लक्षणे आहेत. या लक्षणांच्या बाबतीत जागरूक असणे अत्यावश्यक आहे, थंड ठिकाणी जावे, भरपूर प्रमाणात पेय सेवन करावे, आणि डॉक्टरांशी संपर्क साधावा. काही नेहमीच्या वापरल्या जाणाऱ्या औषधांमुळे सुद्धा जसे ड्युरेटिक्स (उच्च रक्तदाबासाठी वापरले जाते) यामुळे सुद्धा डिहायड्रेशन होऊ शकते.रक्तातील साखरेच्या प्रमाणावर सतत लक्ष ठेवणे: वैद्यांनी दिलेल्या सल्ल्याप्रमाणे शरीरातील साखरेचे प्रमाण तपासले जाते याबाबतीत जागरूक असणे. स्मार्ट सीजीएम यंत्र आहेत उदाहरणार्थ फ्रीस्टाइल लीबर यामध्ये आपण न टोचता सतत साखरेच्या प्रमाणावर लक्ष ठेवू शकतो. अतिउष्णतेमुळे शरीरातील साखरेचे प्रमाण कमी जास्त होते त्यामुळे खूप जास्त उष्णता असेल त्यादिवशी साखरेच्या प्रमाणावर लक्ष ठेवण्याचे लक्षात ठेवावे.व्यायाम करताना थंड राहावे: व्यायाम करताना उष्णतेमध्ये बाहेर पळण्यासाठी जाण्यापेक्षा वातानुकूलितव्यायाम शाळेत ट्रेडमिलवर धावावे. अथवा सकाळच्या थंड वातावरणामध्ये घराबाहेर व्यायाम करावा. डिहायड्रेशन हा सर्वांसाठी काळजीचा विषय आहे आणि मधुमेह व डिहायड्रेशन त्यांच्या एकत्रीकरणामुळे आरोग्याच्या बाबतीत अनेक प्रकारची गुंतागुंत निर्माण होऊ शकते. बाहेर कितीही गर्मी असली तरीही डिहायड्रेशन टाळण्यासाठी काही साध्या उपाययोजना करून आपण आपल्या रक्तातील साखरेचे प्रमाण मर्यादित ठेवू शकतो आणि निरोगी व आनंदी राहू शकतो. आपल्याला अधिक काही प्रश्न असल्यास, अधिक माहितीसाठी आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.