मुंबई : मुलींनी कृपया 'स्किन कलर' ब्रा घाला. ब्रा वर स्लीप घाला. काही दिवसांपूर्वी हा आदेश दिल्लीतील एका नामांकित शाळेत नववी ते बारावीच्या वर्गात शिकणाऱ्या मुलींसाठी जारी करण्यात आला होता. या सगळ्याचा उद्देश काय होता ? त्वचेच्या रंगाची ब्रा का ?

दिल्लीच्या कडक उन्हात ब्रा वर स्लिप्स घालण्याच्या आदेशाचा अर्थ काय ? आणि हे फर्मान फक्त मुलींसाठीच का ? तसे, शाळेच्या या फर्मानात असे काहीही नाही जे पहिल्यांदाच सांगितले गेले आहे.

महिलांच्या अंडरगारमेंट्स, विशेषत: ब्राकडे एक लैंगिक गोष्ट म्हणून पाहिले गेले आहे. आजही अनेक स्त्रिया त्यांच्या ब्रा टॉवेल किंवा इतर कपड्यांखाली लपवून कोरड्या करतात. पुरूष मात्र बनियान लपवून सुकवत नाहीत.

आजही मुलीच्या ब्राचा पट्टा पाहून लोक अस्वस्थ होतात. केवळ पुरुषच नाही तर स्त्रियादेखील अस्वस्थ होतात आणि डोळ्याच्या इशाऱ्याने मुलीला त्याला झाकण्यास सांगतात. 'क्वीन' चित्रपटात कंगना राणौतची ब्रा सेन्सॉर बोर्डाने ब्लर केली होती.

२४ वर्षांच्या रचनाला सुरुवातीला ब्रा घालण्याचा तिरस्कार वाटत होता पण हळूहळू त्याची सवय झाली. ती म्हणते, "मला खूप राग यायचा जेव्हा माझी आई मला किशोरवयात ब्रा घालायला सांगायची. ती घातल्याने शरीराला थोडीशी घट्ट वाटली पण नंतर हळूहळू सवय झाली. नाही घातली तर विचित्र वाटते". रीवा म्हणते, "खेड्यात ब्राला 'बॉडी' म्हणतात, अनेक शहरी मुली 'बी' म्हणतात.

गीताचेही असेच मत आहे. ती म्हणते, “पूर्वी सार्वजनिक ठिकाणी ब्रा शिवाय जायला त्रास व्हायचा पण हळूहळू ती सोयीस्कर होत गेली. आज बाजारात ब्राच्या हजारो प्रकार आहेत. पॅडपासून अंडरवायर आणि स्ट्रॅपलेस ते स्पोर्ट्स ब्रा पर्यंत.

ब्रा घालण्याचा ट्रेण्ड कसा सुरू झाला ?

बीबीसी कल्चरमधील एका लेखानुसार, ब्रा हा फ्रेंच शब्द 'ब्रेसीअर'चा संक्षिप्त रूप आहे ज्याचा शाब्दिक अर्थ शरीराचा वरचा भाग असा होतो. पहिली आधुनिक ब्रा देखील फ्रान्समध्ये बनवली गेली.

फ्रान्सच्या हर्मिनी कॅडोलने 1869 मध्ये कॉर्सेटचे दोन तुकडे करून अंडरगारमेंट बनवले. नंतर त्याचा वरचा भाग ब्रा म्हणून परिधान करून विकला गेला. पहिली ब्रा कुठे आणि कशी बनवली गेली, याचे निश्चित उत्तर देणे कठीण आहे.

स्तन लपवण्यासाठी...

ग्रीसच्या इतिहासात ब्रा सारखे कपडे दाखवले आहेत. रोमन स्त्रिया छाती लपवण्यासाठी कापड बांधत असत. याउलट, ग्रीक महिला त्यांच्या स्तनांना उभारी देण्यासाठी बेल्टने झाकत. आज आपण स्टोअरमध्ये पाहतो त्या ब्रा 1930 च्या आसपास युनायटेड स्टेट्समध्ये तयार केल्या जाऊ लागल्या. तथापि, आशियामध्ये ब्राचा इतका स्पष्ट इतिहास नाही.

ब्राच्या आगमनाने निषेध सुरू झाला.

1907 च्या सुमारास 'ब्रेसीअर' हा शब्द लोकप्रिय करण्यात प्रसिद्ध फॅशन मॅगझिन 'वोग'ने मोठी भूमिका बजावली. विशेष म्हणजे यासोबतच ब्रालाही विरोध झाला होता. हीच वेळ होती जेव्हा स्त्रीवादी संघटनांनी महिलांना ब्रा घालण्याच्या "धोक्यांबद्दल" इशारा दिला आणि त्यांना सर्व सामाजिक आणि राजकीय बंधनांपासून मुक्त करणारे कपडे घालण्याचा सल्ला दिला.

आधुनिक ब्रा चा प्रारंभिक देखावा

1911 मध्ये ऑक्सफर्ड शब्दकोशात 'ब्रा' हा शब्द जोडण्यात आला. यानंतर, 1913 मध्ये, अमेरिकन सोशलाइट मेरी फेल्प्सने सिल्क नॅपकिन्स आणि रिबन्सपासून स्वत: साठी एक ब्रा बनविली आणि पुढच्या वर्षी तिचे पेटंट घेतले. मेरीने बनवलेली ब्रा आधुनिक ब्राचे प्रारंभिक रूप मानले जाऊ शकते, परंतु त्यात अनेक त्रुटी होत्या. ते स्तनांना आधार देण्याऐवजी सपाट केले आणि ते फक्त एकाच आकारात उपलब्ध होते.

महिलांनी ब्रा जाळल्या

यानंतर, 1921 मध्ये, अमेरिकन डिझायनर आयडा रोसेन्थल यांनी वेगवेगळ्या 'कप आकारांची' कल्पना सुचली आणि शरीराच्या सर्व प्रकारांसाठी ब्रा बनवण्यास सुरुवात केली. त्यानंतर ब्राच्या प्रमोशनचा काळ सुरू झाला, तो आजपर्यंत थांबलेला नाही.

1968 मध्ये, सुमारे 400 स्त्रिया मिस अमेरिका सौंदर्य स्पर्धेचा निषेध करण्यासाठी जमल्या आणि इतर गोष्टींबरोबरच ब्रा, मेकअप अॅक्सेसरीज आणि उंच टाचांच्या चपला कचऱ्याच्या डब्यात फेकल्या. ज्या डस्टबिनमध्ये या वस्तू टाकल्या जात होत्या, त्याला 'फ्रीडम ट्रॅश कॅन' असे म्हणतात. या निषेधाचे कारण म्हणजे स्त्रियांवर सौंदर्याची मानके लादणे.

'नो ब्रा, नो प्रॉबल्म'

१९६० च्या दशकात महिलांमध्ये 'ब्रा बर्निंग' खूप लोकप्रिय झाली. प्रत्यक्षात मात्र काही महिलांनीच ब्रा जाळल्या होत्या. तो प्रतिकात्मक निषेध होता. अनेक महिलांनी ब्रा जाळली नाही तर ब्रा न घालता बाहेर पडून निषेध व्यक्त केला. 2016 मध्ये पुन्हा एकदा अँटी-ब्रा मोहिमेने सोशल मीडियावर जोर धरला.

हा प्रकार तेव्हा घडला जेव्हा 17 वर्षांची कॅटलिन ज्युविक ब्रा शिवाय टॉप घालून शाळेत गेली आणि तिच्या व्हाईस प्रिन्सिपलने तिला बोलावले आणि ब्रा न घालण्याचे कारण विचारले. कॅटलिनने स्नॅपचॅटवर या घटनेचा उल्लेख केला आणि त्याला जबरदस्त पाठिंबा मिळाला. अशा प्रकारे 'नो ब्रा नो प्रॉब्लेम' मोहीम सुरू झाली.

ब्रा बद्दल अनेक समज आहेत. तथापि, सर्व संशोधनानंतरही हे स्पष्टपणे सिद्ध होऊ शकले नाही की ब्रा घालण्याचे काय तोटे किंवा फायदे आहेत. ब्रा घातल्याने ब्रेस्ट कॅन्सर होतो अशी चर्चा आहे, पण अमेरिकन कॅन्सर सोसायटीच्या म्हणण्यानुसार यासाठी कोणतेही वैज्ञानिक पुरावे मिळालेले नाहीत.

होय, हे नक्कीच आहे की 24 तास ब्रा घालणे किंवा चुकीच्या आकाराची ब्रा घालणे हानिकारक असू शकते. म्हणूनच डॉक्टर जास्त घट्ट किंवा सैल ब्रा न घालण्याचा सल्ला देतात. तसेच, झोपताना हलके आणि सैल कपडे घालण्याचा सल्ला दिला जातो. हे देखील खरे आहे की ब्रा स्त्रियांच्या शरीराच्या हालचालींमध्ये, विशेषतः व्यायाम, खेळ किंवा शारीरिक हालचालींमध्ये मदत करते.

समाज इतका अस्वस्थ का आहे

बरं, आज ब्रा हा महिलांच्या कपड्यांचा अत्यावश्यक भाग बनला आहे. होय, हे नक्कीच आहे की ब्राच्या विरोधात योग्य आवाज ऐकू येत आहेत. पण ब्राला विरोध आहे की नाही, हा मोठा प्रश्न आहे, समाज त्याबाबत एवढा अस्वस्थ का आहे ?

ब्रा रंगाचा त्रास, ब्रा दिसण्याची समस्या, उघड्यावर ब्रा सुकण्याची समस्या आणि अगदी ब्रा शब्दाची समस्या. स्त्रीच्या शरीरावर आणि तिच्या कपड्यांवर अशा प्रकारे नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न का ? शर्ट, पँट आणि बनियान प्रमाणेच ब्रा हे देखील एक वस्त्र आहे. त्याकडे फक्त कपडे म्हणूनच बघणे आवश्यक आहे.