Janmashtami 2023 : श्रावण म्हणजे सण,समारंभ अन् उत्साहाचा महिना. श्रावण जसा महादेवांच्या भक्तांसाठी महत्त्वाचा आहे. तसाच, तो कृष्णभक्तांसाठीही पवित्र महिना आहे. कारण, याच महिन्यात भक्तगण ज्या एका कार्यक्रमाची वाट पाहतात ती कृष्णजन्माष्टमी येते.

श्री कृष्णांच्या जन्मावेळीही त्यांच्यावर अनेक जीवघेणे हल्ले झाले. पण, साक्षात श्री विष्णूंचे अवतार असलेल्या भगवान कृष्णांची लिला अगाध होती. त्यांनी वेळोवेळी दानवांचा संहार केला.

मथुरेच्या राजकन्या देवकी आणि वासुदेव यांच्या आठव्या अपत्य म्हणून जन्मलेल्या कान्हाचे बालपण गोकुळात माता यशोदेच्या कुशीत गेले. वसुदेवांनी कान्हाला राजा कंसापासून वाचवण्यासाठी त्याच्या जन्मानंतर लगेचच त्याचे चुलत भाऊ नंदबाबा आणि यशोदा यांना दिले होते.

श्रीकृष्णाने आपल्या जन्मापासूनच अनेक चमत्कार दाखवले. यावर्षी बुधवार ६ सप्टेंबर रोजी कृष्ण जन्माष्टमीचा सण साजरा होत आहे. यानिमित्ताने जाणून घ्या कृष्ण जन्माष्टमीचा इतिहास आणि महत्त्व.

भाद्रपदाच्या कृष्ण पक्षातील अष्टमी तिथीला कारागृहात भाऊ कंसाचा अत्याचार सहन करणाऱ्या बहीण देवकीने आठवे अपत्य म्हणून श्रीकृष्णाला जन्म दिला, अशी हिंदू धर्मात श्रद्धा आहे. कंसाच्या अत्याचार आणि दहशतीपासून पृथ्वीला मुक्त करण्यासाठी भगवान विष्णू अवतरले. या आख्यायिकेनुसार दरवर्षी भाद्रपद अष्टमीला कृष्ण जन्माष्टमीचा उत्सव साजरा केला जातो.

पुराणानुसार, श्री कृष्ण भगवान विष्णूचा अवतार आहे, जो त्रिमूर्तींपैकी एक आहे. दरवर्षी लोक या दिवशी कृष्णाचा आशिर्वाद मिळविण्यासाठी उपवास करतात आणि मध्यरात्री विधीपूर्वक पूजा करतात. ते भजन गातात आणि त्यांची जयंती साजरी करतात. या दिवसासाठी मंदिरे विशेष सजवली जातात. काही ठिकाणी जन्माष्टमीला दहीहंडीही साजरी केली जाते.

भक्त जन्माष्टमीला भक्तीप्रमाणे उपवास करतात. भगवान श्रीकृष्णाची विशेष पूजा केली जाते. श्रीकृष्णांचा जन्म मध्यरात्री झाला. त्यामुळे जन्माष्टमीच्या मध्यरात्री देवघरात असलेल्या बालकृष्णांच्या मुर्तीची पूजा केली जाते. तिला अभिषेक घालून फुले अर्पण केली जातात. धूप आणि दिवे लावून पूजा केली जाते. (Janmashtami 2023)

कान्हाला आवडीचे पदार्थ अर्पण केले जातात. भगवान कृष्णांना दूध-दही, लोणी विशेष आवडतात. त्यामुळे देवाला नैवेद्य दाखवल्यानंतर सर्वांना प्रसाद वाटला जातो.

काही ठिकाणी जन्माष्टमीच्या दिवशी दहीहंडीचे आयोजन केले जाते. विशेषतः गुजरात आणि महाराष्ट्रात त्याचे महत्त्व आहे. दहीहंडीचा इतिहास खूप रंजक आहे. कान्हा लहानपणी खूप खोडकर होते. तो आपल्या खोडसाळपणासाठी संपूर्ण गावात प्रसिद्ध होता.

कन्हैयाला लोणी, दही आणि दही खूप आवडते. त्याला लोणी इतकं आवडायचं की तो त्याच्या मित्रांसोबत गावातील लोकांच्या घरातून लोणी चोरून खात असे. कान्हाचे लोणी वाचवण्यासाठी स्त्रिया लोणीचे भांडे उंचावर टांगत असत.

पण बाल गोपाळ आपल्या मित्रांसह एकमेकांच्या खांद्यावर उभं पाहून दहीहंडी फोडत असत. हाच खेळ दहीहंडी उत्सव म्हणून प्रसिद्ध आहे. या थर लावण्याला आणि स्पर्धा जिंकणाऱ्यांना लाखो रूपयांची बक्षिसे दिली जातात.