Tirupati Laddu History: भारतातील प्रसिद्ध मंदिरांमध्ये 'तिरुपती बालाजी' हे एक आहे. तिरुपती बालाजीचे मंदिर आंध्रप्रदेशातील चित्तूर जिल्ह्यात आहे. या मंदिराला भारतातील सर्वात श्रीमंत मंदिर मानले जाते, कारण येथे दररोज लाखो-कोटींचे दान केले जाते. या मंदिरात प्रसाद म्हणून मिळणाऱ्या लाडूंना 300 वर्षाहून अधिक जूना इतिहास आहे. 1715 मध्ये याला सुरूवात झाली. बालाजी मंदिरातील लाडूबद्दल अधिक माहिती जाणून घेऊया.
तिरूपती बालाजीला प्रसाद म्हणून दिल्या जाणाऱ्या लाडूचा इतिहास 300 वर्षांहून अधिक जुना आहे. हा लाडू भगवान व्यंकटेश्वराच्या टेकडी मंदिरात अधिकाऱ्यांनी तयार केला होता. सध्या आपण पाहत असलेल्या लाडूने जवळपास 6 पुनरावृत्तीनंतर मद्रास सरकारच्या 1940 च्या अंतर्गत त्याची उपस्थिती आणि आकार प्राप्त केला आहे. प्राचीन शिलालेखांनुसार, लाडूचे अस्तित्व 1480 मध्ये चांगले दस्तऐवजीकरण केले गेले होते आणि त्याला "मनोहरम" असे लेबल केले गेले होते. प्रसिद्ध तिरुपती लाडू कल्याणम अय्यंगार यांनी तयार आहे. हा लाडू तयार करण्यासाठी त्यांनी लोकप्रिय मिरासदारी प्रणाली सादर केली. स्वयंपाकघरात लाडू तयार करण्याची जबाबदारी असलेल्या लोकांना गेमकर मिरासदार म्हणतात, त्यांना 2001 पर्यंत बॅचमधून वाटाही मिळत असे! त्याची खास गोष्ट म्हणजे ते बरेच दिवस खराब होत नाही आणि तुम्ही काही ठेऊन आरामात खाऊ शकता. तसेच त्याची किंमत देखील १० ते २५ रुपयांपर्यंत आहे. म्हणूनच इथे येणारे जवळजवळ प्रत्येकजण हा प्रसाद घेऊन येतो.
2014 मध्ये तिरूपती लाडूला GI दर्जा मिळाला आहे, ज्यामुळे इतर कोणालाही त्या नावाखाली लाडू विकण्यास बंदी आहे.
अस्थानम, कल्याणोत्सवम आणि प्रोकथम अशा तीन प्रकारे लाडू बनवले जातात. केशराची फुले, काजू आणि बदाम घालून अस्थानम लाडू बनवले जातात. हे लाडू खास प्रसंगीच बनवले जातात. कल्याणोत्सव, नावाप्रमाणेच, कल्याणोत्सवमच्या भक्तांना तयार करून वितरित केले जातात. हे लाडू आकाराने तुलनेने मोठे असतात. प्रोक्थम लाडू हे सामान्य लाडू आहेत. जे यात्रेकरूंमध्ये बनवले जातात आणि दिले जातात. हे लाडू मोठ्या प्रमाणात तयार केले जातात.
दररोज तिरुमाला तिरुपती देवस्थानम्स (TTD) येथे सुमारे ३ लाख लाडू तयार करतात आणि विकतात. लाडू विक्रितून वर्षाला अंदाजे 500 कोटी रूपये कमवले जातात. 2023 मध्ये तिरूपती मंदिरात लाडू बनवण्यासाठी स्वयंचलित करण्यासाठी 50 कोटी रूपयांच्या गुंतवणुकीसह एक नविन मशिन बसवण्यात आली आहे. रिलायन्स ग्रुप ऑफ कंपनीजच्या सहकार्याने बसवण्यात आलेल्या या दोन मशिन्सद्वारे सहा लाख लाडू बनवले जातात.
दररोज लाखो लाडू ज्या प्रसादालयात मिळतो त्याला 'पोटू' म्हणतात. दररोज सुमारे तीन लाख लाडू बनवले जातात. त्यामुळे लाडू बनवण्यासाठी खास जागा निश्चित करण्यात आली आहे. तसेच ते तयार करणारे स्वयंपाकी देखील वेगळे आहेत. या गुप्त स्वयंपाकघराला 'पोटू' असे म्हणतात. इथे फक्त मंदिराचे पुजारी आणि काही खास लोक जातात. येथे सर्वांना जाण्यास बंदी आहे. येथे स्वच्छतेची विशेष काळजी घेतली जाते.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.