Womens Health : आजकाल अनेक महिलांना हॉर्मोन्स असंतुलनची समस्या दिसून येते. निरोगी आरोग्यासाठी होर्मोन्स नियंत्रित राहणे फार गरजेचे आहे. हॉर्मोन्सचे असंतुलन ही एक सायलेंट किलर समस्या आहे. कारण याचे परिणाम हळूहळू तुमच्या शरीरावर जाणवू लागतात. महिलांमध्ये या समस्येची अनेक लक्षणे दिसून येतात.

मूड स्विंग, चिडचिडा स्वभाव, चेहऱ्यावर केस येणं, पिंपल्स येणं, अंग दुखणं, काम करण्याचा कंटाळा येणं, आळस येणं, दिवसभर निराश वाटणं, सेक्सची इच्छा नसणं ही या समस्येची लक्षणे असू शकता.

महिलांच्या जीवनात प्रत्येक टप्प्यावर त्यांना हॉर्मोन्समधील बदलांना सामोरं जावंच लागतं. पौगंडावस्था, मासिक पाळी, गर्भधारणा, मॅनोपॉज अशा अनेक अवस्था महिलांच्या आयुष्यात येत असतात. या अवस्था पार पडल्यावर हॉर्मोन्स पुन्हा नैसर्गिकरित्या नियंत्रित होत असतात. (Hormonal imbalance)

मात्र सध्याच्या धकाधकीच्या काळात अनेक महिलांना हॉर्मोनल इमबॅलेंस या समस्येला तोंड द्यावं लागत आहे. कामाचा ताण, चुकीची जीवनशैली, काही विशिष्ठ आजार ही यामागची कारणे असू शकतात.

स्त्रियांना झोपेच्या समस्या जास्त असतात: हार्मोनल चेंज हे याचे कारण आहे, चांगल्या झोपेसाठी झोपेची वेळ बदलण्याचा प्रयत्न करा झोपेशी संबंधित समस्या पुरुषांपेक्षा स्त्रियांमध्ये जास्त असतात. (Womens Health : Hormonal changes and optimizing sleep schedule for better sleep quality)

कॅलिफोर्नियास्थित SRI रिसर्च इन्स्टिट्यूटच्या ह्यूमन स्लीप रिसर्च प्रोग्रामच्या डायरेक्टर फिओना बेकर यांच्या मते, महिलांमध्ये ही समस्या पौगंडावस्थेपासून सुरू होते आणि तारुण्यापर्यंत टिकते. मासिक पाळीच्या दरम्यान हार्मोनल बदल हे मुख्य कारण आहेत.

चिंता आणि सौम्य नैराश्य आहे. याशिवाय पेटके, पोटाशी संबंधित समस्याही आहेत. या सर्वांचा झोपेवर परिणाम होतो. त्याच वेळी, गर्भधारणेदरम्यान शारीरिक समस्या देखील वाढतात, ज्यामुळे झोपेची नियमितता कमी होते. यानंतर, रजोनिवृत्ती दरम्यान, सुमारे 7 वर्षे हार्मोनल बदल होतात. याचा झोपेवरही परिणाम होतो. (Women Health)

हॉर्मोन्स असंतुलन होण्याची कारणे

चुकीची जीवनशैली

आजकाल जीवनशैली वेगाने बदलत आहे. कामाचा ताण – तणाव, कौटुंबिक समस्या, दैनंदिन जीवनात येणारी आव्हानं यामुळे तुमच्या हॉर्मोन्समध्ये बदल होण्याची शक्यता आहे.

अपुरी झोप

कामाचा ताण आणि इतर जबाबदाऱ्या यामुळे संपूर्ण जीवनशैलीत बदल झाले आहेत. रात्री उशीरापर्यंत काम करणं, सतत कंप्युटरवर काम करणं यामुळे तुम्ही पुरेशी झोप घेत नाही. निरोगी आरोग्यासाठी कमीतकमी रात्री आठ तास झोप घेणं फार आवश्यक आहे.

जर तुम्ही योग्य प्रमाणात झोप घेतली नाही तर त्याचा विपरित परिणाम तुमच्या हॉर्मोन्सच्या निर्मितीवर होतो. सहाजिकच त्यामुळे तुमच्या हॉर्मोन्समध्ये असतुंलन निर्माण होते.

अयोग्य आहार

संतुलित आहार हा निरोगी जीवनाचा मुलमंत्र आहे. मात्र आजकाल जगाच्या वेगाने धावतान योग्य आहाराकडे पुरेसे लक्ष दिले जात नाही. सतत जंक फूड आणि पॅक्ड फूड खाण्याचा शरीरावर चुकीचा परिणाम होत असतो. तसंच पाळी लवकर येण्यासाठी उपाय केले जातात. ज्यामुळे तुमच्या हॉर्मोन्सच्या निर्मितीमध्ये बदल होतो.

नैराश्य

नैराश्याचा तुमच्या संपूर्ण आरोग्यावर चुकीचा परिणाम होत असतो. कारण तुमच्या मनःस्थितीचा परिणाम तुमच्या शारीरिक आरोग्यावर त्वरीत परिणा्म दिसू लागतो. निराशाग्रस्त असल्यास तुमच्या शरीरातील हॉर्मोन्सची निर्मिती कमी होते. ज्यामुळे तुम्हाला हॉर्मोनल इंमबॅलेंसला सामोरं जावं लागू शकतं.

झोपेच्या समस्येने त्रस्त महिलांसाठी

कॉग्निटिव्ह बिहेवियरल थेरपी (CBT) प्रभावी आहे. यामध्ये मानसशास्त्रीय आणि वर्तणुकीचे तंत्र वापरले जाते. नकारात्मक विचार कमी करून, योग आणि ध्यान, झोपेच्या वेळेत बदल इत्यादी या समस्येवर मात करतात.याशिवाय हार्मोन रिप्लेसमेंट थेरपी देखील प्रभावी आहे. यामध्ये रजोनिवृत्तीच्या काळात कमी होणारे हार्मोन्स सप्लिमेंट्सच्या माध्यमातून पूर्ण होतात.