महाराष्ट्राच्या राजकारणात मोठा बदल झाला आहे. राष्ट्रवादीचा राष्ट्रीय दर्जा रद्द करण्यात आला आहे. केंद्रीय निवडणूक आयोगाने याबाबत निर्णय घेतला आहे. राष्ट्रवादी काँग्रेससोबतच तृणमूल काँग्रेस आणि सीपीआयचा दर्जाही निवडणूक आयोगाने रद्द केला आहे. राष्ट्रवादी काँग्रेसची स्थापना १९९९ मध्ये झाली. त्यानंतर हा पक्ष सलग १५ वर्षे राज्यात सत्तेत राहिला. यासोबतच या पक्षाने देशाच्या राजकारणातही आपली छाप सोडली आहे.

राष्ट्रवादी काँग्रेसचे अध्यक्ष शरद पवार हेही एकेकाळी देशाचे केंद्रीय कृषिमंत्री होते. दरम्यान निवडणूक आयोगाने काल (सोमवार)  राष्ट्रवादीचा राष्ट्रीय पक्षाचा दर्जा रद्द केल्याची माहिती समोर आली आहे. केंद्रीय निवडणूक आयोगाने यासंदर्भात घेतलेल्या निर्णयाचा आगामी काळात राजकारण आणि निवडणुकांमध्ये राष्ट्रवादीवर परिणाम होण्याची शक्यता आहे. शरद पवार यांनी उभी केलेली राष्ट्रवादी भाजप सत्तेत आल्यापासून ढासळत आहे. निवडणूक आयोगाच्या निर्णयानूसार शरद पवार यांनी गोवा, मणिपूर आणि मेघालयमध्येही राज्य पक्षाचा दर्जा गमावला आहे.

राष्ट्रवादीची सध्याची परिस्थिती काय -

राष्ट्रवादी काँग्रेसने आपला राष्ट्रीय दर्जा गमावला असला तरी पक्षाचे लोकसभेत पाच आणि राज्यसभेत चार खासदार आहेत.याशिवाय महाराष्ट्र विधानसभेत ५४, केरळ विधानसभेत दोन आणि गुजरात विधानसभेत एक आमदार आहेत.पक्षाची एकूण सदस्यसंख्या २० लाखाहून अधिक आहे.

माजी लोकसभा अध्यक्ष पीए संगमा आणि तारिक अन्वर यांच्यासोबत २५ मे १९९९ रोजी माजी लोकसभा अध्यक्ष पीए संगमा आणि तारिक अन्वर यांच्यासमवेत राष्ट्रवादीची स्थापना केली. सोनिया गांधींच्या परदेशी वंशाच्या मुद्द्यावरून त्यांनी पक्ष सोडला होता. राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाच्या स्थापनेपासूनच प्रादेशिक आणि राष्ट्रीय पातळीवर पवारांची ओळख आणि ताकद वाढतच गेली.

शरद पवार यांच्या नेतृत्वाखाली राष्ट्रवादीने १९९९ मध्ये पक्षाच्या स्थापनेनंतर लगेचच झालेल्या १३ व्या लोकसभा निवडणुकीत एकूण १३२ जागांसाठी उमेदवार उभे केले होते. त्यापैकी आठ जागा जिंकल्या होत्या. त्यानंतर राष्ट्रवादी काँग्रेसला देशभरात एकूण २.२७ टक्के मते मिळाली होती.

लोकसभा मताधिक्यात मोठी घसरण -

लोकसभा निवडणुकीत राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाला १९९९ मध्ये २.२७ टक्के मते मिळाली होती, ती २००४ मध्ये १.८० टक्के, २००९ मध्ये १.१९ टक्के, २०१४ मध्ये १.०४ टक्के आणि २०१४ मध्ये घसरली होती. पाच वर्षांनी २०१९ मध्ये ०.९३ टक्के होती. पक्षाच्या स्थापनेपासून राष्ट्रवादीला लोकसभा निवडणुकीत दोन टक्क्यांपेक्षा जास्त मताधिक्य मिळू शकले नाही.

राष्ट्रवादीची महाराष्ट्रात मोठी ताकद आहे. शरद पवार राज्याचे मुख्यमंत्री देखील राहिले आहेत. एकनाथ शिंदे सरकारच्या आधी ते उद्धव ठाकरे सरकारचे देखील शिल्पकार होती. यावेळी त्यांनी पडद्यामागून मोठी भूमिका निभावली होती. शरद पवार यांच्यामुळे काँग्रेस, राष्ट्रवादी आणि शिवसेना यांचे महाविकास आघाडी सरकार स्थापन झाले.

विधानसभेत देखील फटका -

विधानसभा निवडणुकीत राष्ट्रवादीचे चांगले मताधिक्य होते. मात्र त्यात घसरण होत आहे.  पक्षाने १९९९ मध्ये प्रथमच विधानसभा स्वबळावर लढवली. यावेळी त्यांनी २२३ जागांवर उमेदवार उभे केले होते. त्यापैकी ५८ जागा जिंकल्या. त्यानंतर पक्षाला एकूण २२.६० टक्के मते मिळाली. मात्र २०१९ पर्यंत पक्षाचे मताधिक्य १६.७१ टक्के झाले. राज्यात भाजप मजबूत झाल्यानंतर राष्ट्रवादीला घसरण लागली.

विधानसभेची टक्केवारी वाचा -

निवडणूक आयोगाच्या आकडेवारीनुसार १९९९ मध्ये महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीत राष्ट्रवादीला २२.६० टक्के मते मिळाली. २००४ मध्ये १८.७५ टक्के, २००९ मध्ये १६.३७ टक्के, २०१४ मध्ये १७.२४ टक्के आणि १७.७१ टक्के झाली. तर २०१९ पर्यंत पक्षाचे मताधिक्य १६.७१ टक्के झाले.

मात्र शरद पवार लोकसभा आणि विधानसभा निवडणुकीत सतत कमकुवत होत असताना देखील शक्तिशाली नेते आहेत. शरद पवार हे राष्ट्रीय मंचावर एक कणखर व्यक्तिमत्व म्हणून उदयास आले आहेत.आजही त्यांच्याकडे एक शक्तिशाली राजकारणी म्हणून पाहिले जाते.