छत्रपती संभाजीनगर - एकीकडे पावसाचे कमी होणारे प्रमाण तर दुसरीकडे नागरिकांनी बेसुमार बोअर घेण्याचा सपाटा लावल्याने शहर व परिसरात जमिनीची चाळणी होत आहे. प्लॉट, घर घेतले की अगोदर सर्रास बोअर घेतला जातो.

बोअर कुठे, केव्हा, कधी घ्यावा, यासाठी कोणत्याही प्रकारचे नियंत्रण नसल्याने आठ ते दहा वर्षांत बोअर घेण्याऱ्यांची संख्या तीन पटीने वाढली. दुष्काळी स्थितीत जमिनीत पाणीच नसल्याने अनेक भागांत दीडशे ते दोनशे फुटांवरसुद्धा धुरळाच बाहेर येत आहे. विशेष म्हणजे, उन्हाळ्यात अनेकांचे बोअर कोरडे पडतात.

आठ ते दहा वर्षांपूर्वी शहरातील अनेक भागांत शंभर फुटांवरच पाणी लागत होते. मात्र, बोअर घेणाऱ्यांची संख्या बेसुमार वाढल्याने आता शंभर फुटांवर पाणी लागणे अवघड झाले आहे. बोअरचा व्यवसाय तेजीत असल्याने बोअरवेल्सची सेवा देणारेही वाढले आहेत. किमान पिण्यासाठी, वापरण्यासाठी पाणी हवे असेल तर २०० ते ३०० फुटांपेक्षा जास्त खोल बोअर घ्यावा लागतो.

काही भागांत ३०० फुटांपर्यंतसुद्धा पाण्याचा थेंब सापडेनासा झाला आहे. शहरात आणि परिसरात सद्यःस्थितीत शंभर फुटांवर पाणी नदी, कमी बोअरवेल्स असलेल्या भागातच लागते. बहुतांश नाल्यांत ड्रेनेजचे पाणी वाहत असल्याने त्याच्या कडेला घेतलेल्या बोअरला शंभर ते दीडशे फुटांवर पाणी लागते. मात्र, हे पाणी दुर्गंधीयुक्त, खारट आहे. त्यामुळे ते घरात कपडे, भांडी, वाहने धुण्यासाठीच वापरले जाते.

शहरात पावणेपाच, साडेसहा इंचाचे बोअर

शहरात सध्या पावणेपाच आणि साडेसहा इंचाचे बोअर घेतले जातात. पावणेपाच इंचाचे बोअर हे ६० रुपये तर साडेसहा इंचाचे बोअर हे ५५ रुपये फूट आहे. साधारणपणे सर्वांना २०० ते ४०० फुटांपेक्षा जास्त बोअर घ्यावा लागतो. ज्यांचे घर, प्लॉट नदीच्या जवळ आहे त्यांना लवकर पाणी लागत असल्याने ते २०० फूटच बोअर घेतात. बोअर घेतल्यानंतर पाच इंचाचा केसिंग पाइप २२० तर ७ इंचचा पाइप ३०० रुपये फुटाने मिळतो.

काही ठिकाणी पातळी चारशे ते पाचशे फुटांवर

दुष्काळी स्थितीमुळे जमिनीत पाणीच नसल्याने बोअरवेल कोरड्या होतात. अनेक बोअरवेल तर पावसाळा संपताच कोरड्याठाक होतात. पुन्हा पाणी लागते का, म्हणून दुसरा बोअर खोदणारेही अनेक आहेत. भूजलपातळी खोल गेल्यामुळे आता आठ इंची बोअर्स दाखल झाल्या आहेत. यामुळे ५०० ते ६०० फुटांपेक्षा जास्त खोल बोअर्स घेणे शक्‍य झाले आहे. यासाठी साधारणत: लाखापेक्षा जास्त खर्च असला तरी तोही करण्याची लोकांची तयारी आहे.

काय आहेत नियम?

बोअर घेण्यासाठी महाराष्ट्र भूजल (विकास व व्यवस्थापन) अधिनियम २००९ नुसार प्रशासनाची परवानगी घ्यावी लागते. त्यासाठी विहित नमुन्यातील अर्ज, अटीही आहेत. मात्र, हा नियम कुणीच पाळत नाही. शिवाय विचारणा, कारवाईही होत नाही. कुणाला वाटेल तेव्हा, कधीही ते बोअर घेतात. किती फूट बोअर घ्यावा हे जमीन, घर मालकाच्या मनावर असते.

नेमके काय आहे कारण?

• नवीन प्लॉटिंग, वसाहतींमध्ये पाण्याची व्यवस्थाच नाही

• शहर परिसरात बोअर घेण्याचे प्रमाण अतिशय जास्त

• जमिनीत पाणी नसल्याने बोअरमधून लागते दगड-मातीचा चुरा

• काही ठिकाणी काळ्या पाषाणामुळे दीडशे फूटच खोदकाम शक्य

• प्लॉटवर बोअर घेऊन त्यामध्ये बसवितात विद्युत मोटार

• शहरात पावणेपाच आणि साडेचार इंचांचा घेतला जातो बोअर

• मोठ्या प्लॉट, शेतात साडेसहा इंच आकाराचे घेतात बोअर

• शहरातील भागानुसार दर वेगळे, खडकाळ भागात जास्त दर

• उन्हाळ्यापूर्वीच बोअरवेल्स पडतात कोरडे