शिराळा : जांभूळ हे भारतात आणि आग्नेय आशियात आढळणारे एक लोकप्रिय फळ आहे. हे त्याच्या आंबट-गोड चवीसाठी ओळखले जाते. चांदोली राष्ट्रीय उद्यान (Chandoli National Park) व शिराळा व शाहूवाडी तालुक्यातील डोंगरकपारीत हे मोठ्या प्रमाणत आढळून येते. सध्या ‘डोंगरचा रानमेवा’ म्हणून जांभळाची विक्री ग्रामीण भागासह शहरी भागात मोठ्या प्रमाणात सुरू आहे. धनगर समाजातील लोकांचे जांभूळ हे एक उदरनिर्वाहाचे साधन आहे.

त्याची आंबट-गोड चव सर्वांना मोहित करत असली तरी त्याचे अनेक औषधी (Medicinal Fruit) गुणधर्मही आहेत. हे झाड ग्रामीण व शहरी भागात अगदी रस्त्याकडेला, गावात अथवा शेताच्या बांधावर आढळून येते. जांभळाचे झाड हे एक मध्यम आकाराचे सदाहरित झाड आहे, जे १० ते २० मीटर उंच वाढू शकते. त्याची पाने लांबट, अंडाकृती आणि चकचकीत हिरवी असतात. फुले लहान, पांढरी किंवा हिरवी असतात आणि गुच्छांमध्ये येतात. फळे गोल, जांभळी किंवा गडद लाल रंगाची असतात आणि त्यांच्यात एकच बीज असते.

जांभळाचे फायदे

मधुमेह नियंत्रण : जांभळातील अँथोसायनिन नावाचे रसायन रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत करते. पचन सुधारणे: जांभळामध्ये फायबर भरपूर प्रमाणात असते जे पचनक्रिया सुधारण्यास आणि बद्धकोष्ठता दूर करण्यास मदत करते. रक्तातील लोह वाढवणे: जांभळात लोह आणि व्हिटॅमिन सी भरपूर प्रमाणात असते जे रक्तातील लोहाची पातळी वाढवण्यास मदत करते आणि अॅनिमिया टाळण्यास मदत करते.

प्रतिकार शक्ती मजबूत करणे : जांभळामध्ये व्हिटॅमिन सी आणि अँटिऑक्सिडंट भरपूर प्रमाणात असतात जे रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत करण्यास मदत करतात.

त्वचेचे आरोग्य : जांभळामधील व्हिटॅमिन सी आणि अँटिऑक्सिडंट त्वचेला स्वस्थ ठेवण्यास आणि त्वचेच्या समस्यांपासून बचाव करण्यास मदत करतात.

वजन कमी करणे : जांभूळ कमी कॅलरीज आणि जास्त फायबर असलेले फळ आहे, जे वजन कमी करण्यासाठी उपयुक्त आहे. तोंडाचे आरोग्य: जांभळातील अँटिबॅक्टेरियल गुणधर्म दातांना आणि हिरड्यांना स्वस्थ ठेवण्यास मदत करतात.

जांभळाचा वापर : जांभूळ कच्चे, पिकलेले किंवा सुकल्या स्वरुपात खाल्ले जाऊ शकते. त्याचा रस, जाम, जेली आणि वाईन बनवण्यासाठी वापर केला जाऊ शकतो. जांभळाच्या बिया आणि सालाचा वापर पारंपरिक औषधात केला जातो.

जांभळाचे काही उपयुक्त उपयोग

मधुमेहासाठी : जांभळाच्या बियांची पावडर एक चमचा सकाळी आणि सायंकाळी दुधात मिसळून प्या.

पचन सुधारण्यासाठी : जांभळाचा रस किंवा जांभळाच्या पानांचा काढा प्या. रक्तातील लोह वाढवण्यासाठी जांभूळ आणि द्राक्षांचे मिश्रण खा. प्रतिकार शक्ती मजबूत करण्यासाठी जांभळाचा रस किंवा जांभळाच्या फळांचे सेवन करा.