पुणे - दिवाळीचा आनंदोत्सव मोठ्या जल्लोषात साजरा होत असताना, पुणे शहरातील हवेचा दर्जा आता एकाच दिवसात खराब श्रेणीत पोचला आहे. मागील दोन दिवसांत मध्यम व समाधानकारक श्रेणीमध्ये असलेल्या हवेचा दर्जा आता पुन्हा खालावला आहे. लक्ष्मीपूजन, नरक चतुर्दशीच्या दिवशी शहरातील सूक्ष्म धूलिकणांमध्ये दुप्पट वाढ झाली असून, हवेची गुणवत्ता खालावली आहे.

येथील भारतीय उष्णकटिबंधीय हवामानशास्त्र संस्थेच्या (आयआयटीएम) ‘सफर’ या संकेतस्थळाच्या माध्यमातून ही नोंद झाली आहे. हिवाळ्याची सुरुवात झाली तेव्हा पुण्यातील हवेचा दर्जा ढासळला होता. अतिसूक्ष्म धूलिकण (पीएम २.५) आणि सूक्ष्म धूलिकणात (पीएम १०) वाढ झाल्याने शहराच्या मुख्य भागातील हवेची गुणवत्ता चक्क खराब श्रेणीपर्यंत पोचली होती.

तर एकूण पुण्याच्या हवेची गुणवत्ता कधी समाधानकारक तर कधी मध्यम श्रेणीत नोंदली जात होती. शुक्रवारी (ता. १०) शहर व परिसरात पावसाच्या मध्यम ते जोरदार सरींनी हजेरी लावताच हवेतील हे धूलिकणदेखील वाहून गेले. त्यामुळे हवेची गुणवत्ता शनिवारी (ता. ११) पुन्हा ‘समाधानकारक’ या श्रेणीत पोचली.

लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी मागील वर्षी पुण्यातील हवेची गुणवत्ता समाधानकारक श्रेणीत नोंदली गेली होती. यंदा हवेची गुणवत्ता ढासळून खराब श्रेणीत आल्याने प्रदूषणाची समस्या वाढली आहे. थंडीच्या काळात हवेचा वेग ही मंदावतो, परिणामी जमिनीलगतचे तापमान कमी असल्याने हवेतील प्रदूषणाचे धूलिकणदेखील जमिनीलगतच्या थरात राहतात. त्यामुळे प्रदूषणात वाढ होत हवेची गुणवत्ता खराब होते.

हिवाळ्यात आधीच सर्दी खोकल्याचे आजार उद्‍भवतात, त्यात आता हवेची गुणवत्ता ढासळल्याने आरोग्याच्या समस्यादेखील वाढू शकतात. दरम्यान, सफर या संकेतस्थळाच्या नोंदीनुसार रविवारी (ता. १२) शिवाजीनगरमध्ये अत्यंत खराब तर, भूमकर चौक, कोथरूड आणि निगडी या भागातील हवेची गुणवत्ता खराब श्रेणीत नोंदली गेली.

तर एकूणच पुण्याची स्थिती पाहता सूक्ष्म धूलिकणाचे प्रमाण हे १३८ मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटर आणि अतिसूक्ष्म धूलिकणाचे प्रमाण हे ८६ मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटर इतके होते. एकाच दिवसात पुण्यातील विविध भागांमधील पीएम २.५ च्या प्रमाणातही दुप्पट तर काही ठिकाणी तिप्पट वाढ झाल्याचे दिसून आले.

म्हणून ढासळली गुणवत्ता

• लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी मोठ्या प्रमाणात फटाक्यांचा वापर

• यामुळे मोठ्या प्रमाणात उत्सर्जन

• त्यात हिवाळ्यामध्ये हे धूलिकण हवेतच तरंगतात

• हवेची गुणवत्ता ढासाळण्यामागे हवामानाची स्थितीदेखील महत्त्वाची भूमिका बजावते