बारामती - हवेचे प्रदूषण कमी करण्यासाठी फिल्टर वापरण्याऐवजी हवेमध्ये काही क्षेत्रात एका उपकरणाच्या सहाय्याने विद्युतभारीत कणांची निर्मिती करुन प्रदूषण रोखण्याचे सकारात्मक परिणाम दिसून आले आहेत. दिल्लीमधील आनंद विहार परिसरात या पथदर्शी प्रकल्पाचे चांगले परिणाम समोर आले आहेत.

बारामतीतील संशोधक डॉ. नीता दोशी यांच्या ओम्नी आयर्न या स्टार्टअपच्या माध्यमातून दिल्लीत नुकतेच याचे परिक्षण केले गेले. त्यांनी तयार केलेल्या एअर पोल्यूशन कंट्रोल डिव्हाईसचे आयआयटीच्या वायुमंडलीय विज्ञान विभागाने अलीकडेच प्रमाणीकरण केले. हे उपकरण विकसित करणाऱ्या स्टार्टअपला केंद्र सरकारचे प्रमुख वैज्ञानिक सल्लागार आयआयटी आणि दिल्ली रिसर्च इम्प्लीमेंटेशन अँड इनोव्हेशन (DRIIV) यांनी मार्गदर्शन केले.

हॉटस्पॉट्स आणि ट्रॅफिक जंक्शन्सवरील वायू प्रदूषणावर कमी खर्चात उपाय म्हणून दिल्लीच्या इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीने मार्गदर्शन केलेल्या स्टार्टअपच्या पथदर्शी प्रकल्पाने त्याच्या उपकरणाची यशस्वी चाचणी केली आहे, ज्यामुळे प्रदूषण 86 टक्क्यांपर्यंत कमी होते, असा प्राथमिक निष्कर्ष निघाला आहे.

प्रदूषित हवा किंवा पाणी स्वच्छ करण्यासाठी फिल्टर वापरण्याऐवजी, एअर पोल्यूशन कंट्रोल डिव्हाईसचे हवेचे आर्यनीकरण करून एरोसोल किंवा पीएम 2.5 व पीएम 10 (शरीरावर घातक परिणाम करणारे दूषित कण) सारखे विषारी कण नष्ट करत हवेतून बाहेर फेकतात.

यापैकी एक लँड-माउंट केलेले उपकरण तीन चौरस फूट जागेत बसणारे आणि प्रतिदिन शंभर रुपये खर्च असलेले, दिल्लीतील आनंद विहार परिसरातील प्रदूषणाच्या हॉटस्पॉटवर स्थापित केले गेले. त्याचे कार्यक्षेत्र एक चौरस कि.मी. पेक्षा जास्त होते.

या पथदर्शी प्रकल्पाचे सकारात्मक परिणाम मिळाल्यानंतर, दिल्ली रिसर्च इम्प्लीमेंटेशन अँड इनोव्हेशन या भारत सरकारच्या उपक्रमाच्या अधिकाऱ्यांनी हे प्रकल्प 131 शहरात (ज्या शहरांचे प्रदूषण अधिक आहे) राबविणार असल्याचे सांगितले. भविष्यात या तंत्रज्ञानाचा अवलंब करण्याबाबत दिल्ली प्रदूषण नियंत्रण समितीकडे या बाबतचा अहवाल सादर झाला आहे.

उपकरण केवळ पीएम 2.5 व पीएम 10 नष्ट करण्याचा प्रयत्न करत नाही तर हवेतील व्हायरस निष्क्रिय करते. “पोल माउंट केलेल्या सोल्युशनचा ग्रिड मोठ्या क्षेत्राला व्यापू शकतो. हानिकारक इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक विकिरणांशिवाय सोल्यूशन्स कमी फिल्टर केले जातात म्हणून त्यांचे आयुष्य जास्त आणि देखभाल कमी असते. जेथे प्रदूषणाचे कण तयार होतात त्याच ठिकाणी ते कण नष्ट करणे हे या उपकरणाचे काम आहे.