space 
विज्ञान-तंत्र

गुरूत्त्वीय लहरींद्वारे पुन्हा 'आइन्स्टाईन'च्या सिद्धांतांची परीक्षा

सकाळ वृत्तसेवा

पुणे, ता. 24 ः अमेरिकेतील दोन अद्ययावत वेधशाळेंच्या माध्यामातून पुन्हा एकदा गुरूत्त्वीय लहरी टिपण्यात यश आले आहे. त्यामुळे ब्रह्मांडातील प्रचंड वस्तुमान असलेल्या पदार्थांच्या विलीनीकरणाच्या प्रक्रियेवर प्रकाश पडेल. या संशोधनामध्ये प्रचंड माहितीचे पृत्थक्करण करण्यात भारतीय शास्त्रज्ञांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.

ऊर्जेचे उत्सर्जन करणाऱ्या ताऱ्यांपासून बनलेले कृष्णविवर (ब्लॅकहोल) आणि प्रचंड घनत्व असलेल्या खगोलीय पदार्थातून आलेल्या गुरूत्त्वीय लहरींचा अभ्यास यात करण्यात आला आहे. यामुळे पुन्हा एकदा अल्बर्ट आइन्स्टाईन यांच्या सामान्य सापेक्षतावाद सिद्धांताची परीक्षा घेण्यात आली आहे. 

अमेरिकेतील लायगो आणि इटलीतील विर्गो येथील वेधशाळेच्या उपकरणांनी 15 ऑगस्ट 2019 ला पहाटे 2 वाजून 40 मिनिटांनी गुरूत्त्वीय लहरिंची नोंद घेतली होती. भारतीय तंत्रज्ञान संस्था गांधीनगर (आयआयटी) आणि चेन्नैई येथील मॅथेमॅटीकल इन्स्टिट्यूटच्या वैज्ञानिकांनी "डेटा ऍनॅलिसिस'मध्ये महत्त्वपूर्ण सहभाग आहे. 

संशोधनाची वैशिष्ट्ये ः 
दोन प्रचंड महाकाय खगोलीय पदार्थांचे आकारमान 1 ः 9 प्रमाणात होते. वस्तूमानात एवढा फरक असलेली अशी घटना आजपर्यंत अभ्यासात आली नव्हती.  प्रचंड न्यूट्रॉन ताऱ्यापासून तयार झालेले सर्वांत कमी वस्तूमानाचे कृष्णविवर आहे. यातून प्रचंड घनत्व असलेल्या वस्तूमानाचे विलीनीकरण कसे होते यावर प्रकाश पडेल. 

या गोष्टींवर पडला प्रकाश ः 
- दोन न्यूट्रॉन ताऱ्यांच्या विलिनीकरणातून गुरूत्त्वीय लहरींबरोबरच मोठ्या प्रमाणावर दृष्य प्रकाशाचे उत्सर्जन होते. पण, दोन कृष्णविवरांचे विलीनीकरण होताना दृष्यप्रकाशाची नोंद होत नाही. 
- जीडब्ल्यू190814 नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या या घटनेमुळे हबल स्थिरांकाची मोजणी नव्याने झाली. 

- हबल स्थिरांक विश्वाच्या विस्ताराचा किंवा प्रसारण्याच दर सांगतो. सध्या तो 75 किलोमीटर प्रतिसेकंद प्रति मेगापार्सेक एवढा आहे. (एक मेगापार्सेक ः 32 लाख 61 हजार 563 प्रकाशवर्षे) 
- पुढील संशोधनात लायगो इंडियाची महत्त्वपूर्ण भूमिका असेल. 

सकाळ+ चे सदस्य व्हा

ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!

Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

Maharashtra Assembly Election 2024 Results Vote Counting Live Updates: पोस्टल मतांच्या मोजणीला सुरुवात; हडपसर मधून चेतन तुपे आघाडीवर

Mumbai Assembly Election Results 2024 LIVE Counting: ज्योती गायकवाड आघाडीवर

Maharashtra Assembly Elecation Result: महाविकास आघाडीला बहुमत मिळाले तर...प्लॅन B तयार, दगाफटका टाळण्यासाठी उचलले मोठे पाऊल

IND vs AUS: जसप्रीत बुमराहने दिवसाच्या पहिल्याच चेंडूवर घेतली विकेट अन् केला १७ वर्षात कोणाला न जमलेला पराक्रम

Maharashtra Assembly Election Result: निकालाच्या टेन्शननं बीपी वाढलंय? अशी घ्या काळजी

SCROLL FOR NEXT