General Knowledge : तुम्ही अनेकदा वाहनांवर पांढरी. काळी, पिवळी, निळी आणि हिरव्या रंगाची नंबर प्लेट बघितली असेल. मात्र या नंबर प्लेट्सचे रंग का वेगळे असतात. त्यामागे नेमकं काय कारण आहे याची कल्पना तुम्हाला आहे काय? चला तर याबाबतच्या काही खास आणि रंजक गोष्टी जाणून घेऊया.

कुठल्याही वाहनाची नंबर प्लेट ही फार महत्वाची असते. भारतात नंबर प्लेट संबंधित अनेक नियमसुद्धा आहेत. रजिस्ट्रेशन प्लेटच्या साइजपासून ते रंगांपर्यंत सगळं वाहनाच्या वापरानुसार बदलत जातं. नंबर प्लेट केवळ वाहनाच्या नोंदणीशी संबंधित माहिती दर्शवत नाही तर ते वाहन कोणत्या विशिष्ट व्यक्ती, विभाग किंवा श्रेणीशी संबंधित आहे याची माहिती देखील देते.

आज आपण भारतात वापरल्या जाणाऱ्या वेगवेगळ्या नंबर प्लेट्सबाबत जाणून घेऊया. सामान्य माणसापासून ते नेते आणि सेनेची माणसं यांच्यासाठी भारतात वेगवेगळ्या नंबर प्लेट्सचं नियोजन आहे. चला तर या नंबर प्लेट्सबाबत सविस्तर जाणून घेऊया.

किती प्रकारच्या असतात नंबर प्लेट्स

वाहनाच्या नंबर प्लेट्सवर दर्शवलेल्या नंबर्सबरोबरच त्याच्यावरचा कलरकोडसुद्धा बदलतो. चला तर जाणून घेऊया याबाबत सविस्तर.

पांढऱ्या रंगाची नंबर प्लेट

खासगी वाहनांसाठी पांढऱ्या रंगाच्या नंबर प्लेटचा वापर केला जातो. जसे की पर्सनल कार, मोटरसायकल किंवा स्कूटर इ. यासाठी पांढऱ्या बॅकग्राउंडवर काळ्या रंगात रजिस्ट्रेशन नंबर लिहिलेला असतो. ही नंबर आपण सामान्यतः सर्व खाजगी वाहनांमध्ये पाहतो.

पिवळी नंबर प्लेट

पिवळ्या रंगाच्या नंबर प्लेटचा वापर व्यवसायिक वाहनांसाठी केला जातो. उदा. बस,ट्रक, टॅक्सी इत्यादी. खाजगी वाहनांपेक्षा व्यावसायिक वाहने वेगळे करण्यासाठी भारतात पिवळी नंबर प्लेट प्रणाली सुरू करण्यात आली. खाजगी वाहनांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या पांढऱ्या रंगापेक्षा तो सहज ओळखता येत असल्याने पिवळा रंग निवडण्यात आला. रंगाव्यतिरिक्त, पिवळ्या रंगाच्या नंबर प्लेटचे स्वरूप देखील खाजगी वाहनांपेक्षा वेगळे आहे. पिवळ्या पाट्या सहसा दोन-अक्षरी स्टेट कोडसह सुरू होतात आणि त्यानंतर चार-अंकी रजिस्ट्रेशन नंबर असतो.

लाल नंबर प्लेट

तुम्हाला लाल रंगाच्या नंबर प्लेट्स क्वचितच दिसतील, साधारणपणे ही नंबर प्लेट तात्पुरती नोंदणी केलेल्या वाहनांसाठी किंवा वाहनांच्या चाचणीसाठी वापरली जाते. लाल रंगाची नंबर प्लेट दर्शवते की तुमच्या वाहनाच्या नंबरचे अजून रजिस्ट्रेशन झालेले नाही. वाहन उत्पादक कंपन्यांकडून वाहने लाँच करण्यापूर्वी चाचणी केलेल्या वाहनांवरही ही नोंदणी प्लेट दिसते. प्रादेशिक परिवहन कार्यालयाकडे (आरटीओ) नोंदणी न केलेल्या परंतु सार्वजनिक रस्त्यावर विविध कारणांसाठी वापरल्या जात असलेल्या वाहनांना या प्लेट्स दिल्या जातात. (Vehicle)

अॅरो नंबर प्लेट

रस्त्याने चालताना असे वाहन दिसले की ज्याची नंबर प्लेट वरच्या दिशेने बाणाने बनलेली असेल तर ते वाहन सैन्याशी संबंधित आहे असे समजून घ्या. या प्रकारची नंबर प्लेट फक्त लष्कराच्या वाहनांसाठी वापरली जाते. सशस्त्र दलाच्या नंबर प्लेट्स संरक्षण मंत्रालयाद्वारे जारी केल्या जातात आणि सैन्य, नौदल, हवाई दल किंवा भारतीय सशस्त्र दलाच्या इतर शाखांच्या सदस्यांना प्रदान केलेल्या सर्व वाहनांसाठी आवश्यक असतात.

निळी नंबर प्लेट:

भारतात नीळ्या नंबर प्लेटचा वापर अशा वाहनांसाठी केला जातो जे फॉरेन डिप्लोमॅटिक मिशन सारखे एम्बसी किंवा काँसुलेटशी संबंधित असतात. निळ्या लायसन्स प्लेट्समध्ये अक्षरे आणि संख्या असतात आणि त्यांच्याकडे एक लोगो किंवा चिन्ह देखील असू शकते. आंतरराष्‍ट्रीय कायद्यान्‍वये, निळी नंबर प्लेट असलेल्या कार्सना काही अधिकार आणि संरक्षण दिले जाते. याचा अर्थ असा की त्यांना सामान्यतः स्थानिक कर, टोल किंवा इतर कर भरावे लागत नाहीत. मात्र परदेशी राजनैतिक मिशनच्या सर्व वाहनांना निळ्या नंबर प्लेट्स दिल्या जात नाहीत.

लाल नंबर प्लेटवर अशोक स्तंभ

राष्ट्रीय चिन्ह अशोकाचे सारनाथ सिंह स्तंभ, ज्याला अशोक स्तंभ म्हणूनही ओळखले जाते, लाल नंबर प्लेटवर फक्त केंद्र सरकार किंवा राज्य सरकारच्या मालकीच्या वाहनांवर वापरला जातो. या वाहनांतून उच्चपदस्थ सरकारी अधिकारी आणि इतर मान्यवर प्रवास करू शकतात. या नंबर प्लेट्सवर दिसणारे भारताचे प्रतीक हे राष्ट्रीय चिन्ह आहे, ज्यामध्ये सोन्याचा रंग असलेल्या अशोक स्तंभाच्या सिंहाच्या मुखासह देवनागरी लिपीतील "सत्यमेव जयते" हे शब्द आहेत. भारताच्या राष्ट्रपतींच्या अधिकृत वाहनावरही अशीच लायसन्स प्लेट वापरली जाते. हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे की भारताच्या चिन्हासह लाल नंबर प्लेटचा वापर खाजगी वाहनासाठी प्रतिबंधित आहे आणि तसे केल्यास दंड होऊ शकतो.

काळी नंबर प्लेट

व्यावसायिक वाहनांसाठी काळ्या रंगाच्या नंबर प्लेटचा वापर केला जातो, ज्या स्वयं-चालित भाड्याने दिल्या जातात. ज्यांना स्वतः चालवायचे आहे त्यांना ही वाहने भाड्याने दिली जातात. काळ्या नंबर प्लेट्सच्या वापरासंबंधीचे नियम भारतातील राज्यानुसार भिन्न असू शकतात. काही राज्यांमध्ये, ट्रक किंवा बस यांसारख्या इतर प्रकारच्या व्यावसायिक वाहनांसाठीही काळ्या नंबर प्लेटचा वापर केला जातो.