हवामान बदल व तापमानवाढीमुळे जगभरातील महासागर, तलाव, नद्या आदींवर विपरीत परिणाम होत आहे. उपोष्णकटिबंधीय उत्तर अटलांटिक महासागराच्या तापमानात गेल्या ४० वर्षांत एक अंशाची वाढ झाली असून हा महासागर अधिक खारट, आम्लयुक्त बनल्याचा निष्कर्ष अमेरिकेतील ॲरिझोना स्टेट युनिव्हर्सिटीतील संशोधकांनी काढला आहे.

त्याचप्रमाणे, या महासागरातील ऑक्सिजनचे प्रमाणही कमी झाले आहे. फ्रंटियर्स इन मरिन सायन्स’ या नियतकालिकात याबाबतचे संशोधन प्रसिद्ध झाले आहे.

जगप्रसिद्ध बर्म्युडा बेटाच्या आग्नेयेकडे ८० कि.मी.वर महासागराच्या द बर्म्युडा अटलांटिक टाईम सिरीज स्टडी (बीएटीएस) नावाचे हे संशोधन १९८८ मध्ये सुरू करण्यात आले. या महासागराचे तापमान १९८० पासून प्रत्येक दशकाला ०.२४ अंश सेल्सिअसने वाढत असले तरी गेल्या चार वर्षांत ते अधिक वेगाने वाढत असल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे.

ॲरिझोना स्टेट युनिव्हर्सिटीतील बर्म्युडा इन्स्टिट्यूट ऑफ ओशन सायन्सेसमधील संशोधक निकोलस बेट्‌स म्हणाले, की या महासागराचे तापमान वाढणे तसेच तो अधिक खारट, आम्लयुक्त होणे हा हवामान बदल, तापमानवाढीसारख्या अधिक व्यापक पर्यावरणीय बदलाचा भाग आहे. महासागरांच्या तापमानातील बदल होण्याशीही त्याचा संबंध आहे. उष्णकटिबंधीय उत्तर अटलांटिक महासागर १९८० च्या तुलनेत

३० टक्क्यांनी अधिक आम्लयुक्त झाला आहे. त्यामुळे, कार्बनचे प्रमाण कमी झाले आहे. इतर गोष्टींबरोबरच महासागरातील कवच असलेल्या सजीवांच्या कवच टिकवून ठेवण्याच्या क्षमतेवर परिणाम होऊ शकतो, अशी शक्यताही त्यांनी वर्तविली. गेल्या ४० वर्षांत सजीवांसाठी अत्यावश्यक असलेल्या प्राणवायूंचे महासागरातील प्रमाण सहा टक्क्यांनी कमी झाल्याचे निरीक्षणही त्यांनी नोंदविले.

या महासागराच्या पृष्ठभागाचे २०२०च्या दशकातील रसायनशास्त्र १९८० च्या दशकात नोंदविल्या गेलेल्या हंगामी श्रेणीपेक्षा वेगळे आहे. महासागरातील परिसंस्था काही दशकांपूर्वीपेक्षा आता वेगळ्या रासायनिक पर्यावरणात आहे. वातावरणातून कार्बन डायऑक्साईड शोषण्यामुळे हे बदल झाले आहेत.

भविष्यातील बदलाचे संकेत

विस्तारित कालावधीत डेटा संकलित करण्यामुळे पुढील काही दशकांमधील बदलाचे मुख्य संकेत मिळत आहेत. हे संकेत म्हणजे प्रादेशिक आणि जागतिक पर्यावरणीय बदलाचा तसेच नजीकच्या भविष्यात वैयक्तिक व सामाजिक स्तरावर सामना करावा लागणाऱ्या आव्हानांचा पुरावा आहेत, असे बेट्‌स म्हणाले.

कसे केले संशोधन?

हवाई बेटांसह न्यूझीलंड, कॅनरी द्वीपसमूह आदी ठिकाणी निरीक्षणांसाठी उभारलेल्या स्थानकांमधून हा डेटा मिळविण्यात आला. यातील बहुतेक स्थानकांनी महासागरांमधील तापमानवाढ तसेच तो अधिक खारट, आम्लयुक्त होत असल्याची समान निरीक्षणे नोंदविली. यातून या दीर्घकालीन गुंतागुंतीच्या प्रक्रियेतील आव्हानेही अधोरेखित झाली, असे संशोधकांनी सांगितले.