Lohagad Fort: भारतीय इतिहासात युद्धाला विशेष महत्त्व आहे. भारतात अशी अनेक युद्ध होऊन गेली ज्यांनी इतिहास रचला; असंच एक युद्ध म्हणजे जाट-होळकरांनी एकत्र येऊन इंग्रजांविरुद्ध सुमारे 3 महिने लढलेलं युद्ध. या युद्धात इंग्रजांना माघार घेण्याशिवाय गत्यंतर नव्हतं. या युद्धाची नोंद द ऑक्सफर्ड हिस्ट्री ऑफ इंडिया या पुस्तकातही झाली आहे.

भारताचा एकमेव अजेय किल्ला म्हणजे लोहगढ; राजस्थानमध्ये भरतपुर मध्ये असलेला हा किल्ला, याची रचना जाट वंशज राजा सुरजमल यांनी केलेली; 1805 मध्ये झालेल्या इंग्रजांविरुद्ध लढलेल्या आणि जिंकलेल्या युद्धामुळे याची ख्याती सर्वदूर पसरली. हे युद्ध होळकर आणि जाट यांनी मिळून लढले होते.   

यशवंतराव होळकर यांचा जन्म 3 डिसेंबर 1776 रोजी महाराष्ट्रातील बाफ गावात झाला.  गादीवर बसल्यानंतर त्यांनी मराठा संघटित करण्याचा प्रयत्न केला, परंतु परस्पर वर्चस्वामुळे त्यांना यश मिळाले नाही. परिणामी, 1802 मध्ये, होळकरांच्या सैन्याने हडपसरच्या मैदानात बाजीराव पेशवे द्वितीय आणि दौलतराव सिंधिया यांच्या संयुक्त सैन्याचा पराभव केला.  

होळकरांनी 8 जुलै 1804 रोजी कोटाजवळ कर्नल मानसनच्या सैन्याचा नाश केला. कोटा येथून मानसनचा पाठलाग करत, होळकरांचे सैन्य फतेहपूर सिक्रीपर्यंत पोहोचले, नंतर रात्रीचा फायदा घेऊन मॅन्सन आग्र्याकडे पळून गेला. तेव्हा होळकरांनी मथुरा काबीज केली. 

इंग्रज सैन्याच्या दबावामुळे होळकरांना मदत लागणार होतीच; त्यांची इंग्रजांचे कट्टर शत्रू महाराजा रणजितसिंग यांच्याशी स्नेहाचे संबंध होते. होळकरांनी राजदूत भास्कर भाऊंना पत्र लिहून भरतपूर महाराजा रणजितसिंग यांना पाठवले. मैत्री आणि देशाच्या संरक्षणासाठी त्यांनी सहकार्य मागितले.

भरतपूरचे महाराजा रणजित सिंह यांनी इंग्रजांशी केलेला करार नाकारला आणि होळकरांचे डीग येथे स्वागत केले. इथे 7 जानेवारी 1805 रोजी भरतपूरच्या मैदानात हे युद्ध सुरू झाले आणि सुमारे 3 महिने चालले. 

यावेळी दोन्ही बाजूंनी जोरदार गोळीबार करण्यात आला. तोफांचा मारा सुरू झाला आणि लढाई सुरू झाली.  भरतपूरचे मैदान इंग्रज सैनिकांच्या मृतदेहांनी झाकलेले होते. 21 फेब्रुवारीला इंग्रजांनी चौथा प्रयत्न केला, पण यावेळी पुन्हा इंग्रजांचे 3200 सैनिक मारले गेले.