नाशिक : हरसूल (ता. त्र्यंबकेश्‍वर) घाटामध्ये लेस्चेनॉल्टच्या पानांचे बोट असलेले गेको (हेमिडॅक्टिलस लेस्चेनॉल्टी) ही सरड्याची एक प्रजाती आढळली. हा सरडा जी गेकोनिडे कुटुंबातील आहे.

ही प्रजाती दक्षिण आशिया आणि पश्चिम आशियाच्या काही भागांमध्ये आढळते. त्याचे वैज्ञानिक नाव फ्रेंच वनस्पतिशास्त्रज्ञ जीन बॅप्टिस्ट लेशेनॉल्ट डी ला टूर यांचे स्मरण करून देण्यात आले आहे. (Sighting of Leaf toed Gecko Lizard in Harsul nashik Latest Marathi News)

हा सरडा राखाडी गडद खुणांसह पाठीच्या मध्यभागी रेखांशाचा पट्ट्या व डोळ्यापासून खांद्यापर्यंत गडद पट्टी आणि खालच्या पृष्ठभागावर पांढरा असतो. त्याची शेपटी ३.२५ इंच इतकी असते.

दक्षिण भारत, श्रीलंका, पाकिस्तान आणि ओमानमध्ये हे सरडे आढळतात. सरड्याची पहिली नोंद १८३६ मध्ये बांगलादेशच्या वायव्य भागात झाली. त्याचे नैसर्गिक अधिवास हे जंगल आहे. समुद्रसपाटीपासून एक हजार २५० मीटर उंचीवरदेखील हा सरडा आढळून येतो. मादी दोन ते तीन अंडी घालते. पिल्ले उष्मायनाच्या ३० दिवसांनंतर बाहेर पडतात.

सरड्यांचा अभ्यास बाकी

हरसूल परिसरात आठ ते दहा प्रकारचे सरडे आहेत. या परिसरातील सरड्यांचा अभ्यास झाला नाही. डोंगरांच्या कड्यांवर व वृक्षांवर चढणाऱ्या सरड्यांच्या पुढच्या व मागच्या पायांना सामान्यत: काटेरी खवले असतात.

वृक्षवासी सरड्याची बोटे चिमट्याप्रमाणे समोरासमोर येतात. शेपटी पकड घेणारी असते. या सरड्याचे डोळे मोठे आहेत. त्याद्वारे ते रात्री पाहू शकतात. ही प्रजाती निशाचर आहे. पापण्या नसल्याने डोळे उघडे राहतात.

हे सरडे कीटक, मुंग्या-माश्या खातात. हा सरडा गिरगिटपेक्षा वेगळ्या गटाचा आहे. तो गिरगिटप्रमाणे रंग बदलू शकत नाहीत. तरी प्रजनन हंगामामध्ये नर हे भडक रंगाचे होतात. सर्वाधिक आकर्षक, रंगीत अथवा भडक नर प्रजननासाठी मादी निवडते.

"देशामध्ये किती जाती आहेत व त्या कशा प्रकारे विखुरल्या आहेत, याच्यावर संशोधन करणे गरजेचे आहे. संशोधनातून सरड्यांचे अजून चांगल्या पद्धतीने संवर्धन करता येणार आहे. त्र्यंबकेश्‍वर परिसरात जैव विविधतेचा खजिना आहे." - उमेश नागरे, निसर्ग अभ्यासक