वैष्णवजन तो तेणे कहिये
पीड पराई जाणे रे
पुस्तकातला गांधी विचार आचारात उतरवून पराई पीड जाणणारे आणि जगत्कल्याणाचा ध्यास घेतलेले वैष्णवजन म्हणजे बंग दाम्पत्य. गडचिरोली जिल्ह्यातील शोधग्राम इथल्या आदिवासींच्या आरोग्यासाठी आणि त्यांना मुख्य प्रवाहात आणण्यासाठी अविरत कार्यरत असलेल्या आणि दीनांवर घन होऊन बरसण्याचेच व्रत घेतलेल्या डॉ. अभय बंग आणि डॉ. राणी बंग यांच्या सेवाकार्याची पताका जगभर फडकते आहे. शिस्त, सातत्य, निष्ठा त्यांच्या कार्याच्या मुळाशी आहे. त्यामुळेच आज सर्चच्या माध्यमातून बंग दाम्पत्याने उभारलेले कार्य मैलाचा दगड ठरले आहे.

लोककार्यात सतत व्यस्त असलेल्या या मंडळींचे कौटुंबिक आयुष्य कसे आहे? याविषयी डॉ. राणी बंग यांच्याशी संवाद साधला असता त्या भरभरून बोलल्या.
आम्ही सगळे जगण्यावर मनापासून प्रेम करतो. त्यामुळे सर्चचे काम करतानाच जीवनातल्या इतर अनेक गोष्टींचा आनंद आम्ही मनापासून घेत असतो. रोजचा दिनक्रम कितीही व्यस्त असला तरी आम्ही जेवताना शक्‍यतोवर एकत्र असतो. सकाळचे जेवण जर एकत्रित घेता आले नाही तरी रात्री मात्र आम्ही एकत्रच जेवतो. त्यावेळी दिवसभरातील कामे, महत्त्वाच्या चर्चा, कधी नुसत्याच गप्पा, कधी हास्यविनोद असे सगळे विषय असतात. छान गप्पा करीत आम्ही जेवतो. त्यावेळी इतर व्यवधाने नसतात.

स्वयंपाक करणे माझा छंद
दोन्ही वेळचा स्वयंपाक आणि सकाळचा नाश्‍ता मी स्वत: करते. मला निरनिराळे पदार्थ करायला आवडतात. विविध प्रकारची लोणची करायलाही आवडतात. त्यातून खूप आनंद मिळतो.

वाचन आणि चर्चा
आमच्याकडे सगळे जण खूप वाचन करतात. अभय उपनिषद, विनोबांचे साहित्य वाचतो. त्यावर आम्ही चर्चा करतो. आपापली मते मांडतो. साहित्य, संगीत, विज्ञान, चालू घडामोडी आणि बरेच काही आमच्या बोलण्याचे विषय असतात. कधी गंभीर, राजकीय चर्चाही रंगतात. आंतरराष्ट्रीय राजकारणावरही आम्ही आपापली मते हिरिरीने मांडतो. अलिकडे समाजमाध्यमांवर येणारे विनोदही आम्ही एकमेकांना सांगतो. तेव्हा मुले म्हणतात, आवो अम्मा चुगली करे, त्या खरोखर कोणाच्या चुगल्या नसतात. तो हास्य-विनोदाचा वेळ असतो.

मॅच बघायला आवडते
फुटबॉलची मॅच आम्ही सगळेजण मिळून टीव्ही वर पाहतो. भारत-पाकिस्तान क्रिकेट मॅच आणि वर्ल्ड कप क्रिकेट मॅच तर आम्ही अजिबात चुकवत नाही. त्याचा भरभरून आनंद घेतो.

पत्त्यांचा डाव
दोन्ही मुले आता इथे आहेत. आधी ते शिकण्यासाठी बाहेर असताना सुटीमध्ये घरी यायचे, तेव्हा आमचा पत्त्यांचा डाव रंगायचा. पत्ते खेळणे आम्हाला सगळ्यांनाच आवडते. अजूनही वेळ मिळेल, तेव्हा आम्ही पत्ते खेळतो.

स्वरांच्या सावलीत
आनंद आणि अमृत दोघेही छान गातात. सिंथेसायझर वाजवतात. हार्मोनियम वाजवतात. मग एखादी रात्र संगीत रजनी होऊन येते आणि आम्ही सगळे स्वरांच्या सान्निध्यात भिजून चिंब होतो.

जंगलात फेरफटका
अभयला आणि मला जंगलात फिरणे आवडते. रोज सकाळच्या शांतवेळी आम्ही जंगलात फिरायला जातो. त्या निशब्द वातावरणात निरनिराळ्या पक्षांचे आवाज कानी पडतात. ते आवाज शांतपणे अनुभवणे, हा खूप आनंददायी अनुभव आहे. रात्री उशीराही आम्ही जंगलात फेरफटका मारायला जातो. कधी तलावावर जातो. एका जागी गाडी उभी करून आकाशभर पसरलेले चांदणे निरखत राहतो.

सिनेमेही बघायला आवडतात
कधी टीव्ही एखादा छान सिनेमा लागला असेल तर आम्ही तो नक्‍की बघतो. शिवाय काही चांगले सिनेमे मुद्दाम वेळ काढून लॅपटॉपवरही बघतो. त्यावर चर्चाही करतो.

ओन्ली फॉर मी
शोधग्राममध्ये मुद्दाम खूप मोगऱ्याची रोपटी लावली आहेत. उन्हाळ्यात भरभरून हा मोगरा फुलतो आणि सारा परसर सुगंधाने न्हाऊन निघतो. शोधग्रामच्या प्रवेशद्वारातच दंतेश्‍वरी या आदिवासींच्या देवीचे देऊळ आहे. त्या देवीला मोगऱ्याचा हार करणे, हा माझ्यासाठी अत्यंत आनंदाचा आणि समाधानाचा क्षण असतो. अभय ध्यान करतो, मी ध्यान वगैरे करत नाही, मात्र देवीसाठी मोगऱ्याचा हार करण्याची ती 10-15 मिनट हे फक्‍त माझी आणि माझीच असतात. त्याशिवाय या मोगऱ्याचे मी रोज 10-12 गजरे करते आणि आमच्या शोधग्राममधील सगळ्या बायका-मुलींना देते. मोगऱ्याच्या गजऱ्याच्या निमित्ताने हे सुगंध वाटणे आहे आणि ते खूप सुंदर आहे.

शोधग्राममध्येच आम्ही चांगल्या जातीच्या कापसाची काही झाडे लावली आहेत. त्याला कापसाची बोंड आली आणि ती फुटली की मी स्वत:ला त्यातला कापूस वेचते, तो एकत्र गोळा करून त्याच्या सुंदर मऊ उशा तयार करते आणि त्या आमच्या मित्रांना, परिचितांना भेट म्हणून देते. स्वत: तयार केलेली वस्तू कोणाला तरी देणे, यातला आनंद सांगण्यासारखा नसून केवळ अनुभवण्यासारखाच असतो. शिवाय आमच्या घराच्या आजुबाजुला काही देवकापसाची रोपेही लावली आहेत. त्या कापसाच्या फुलवाती करून त्याही मी आमच्या मित्रमंडळींना देत असते. घरी देवासमोरही मी स्वत: तयार केलेल्या वातीच लावते.

दगड आणि भरतकाम
मला विविध आकाराचे, रंगाचे दगड जमविण्याचा छंद आहे. अशा रंगाढंगांच्या दगडांचा खजिनाच माझ्याजवळ आहे. याशिवाय भरतकाम करायला मला खूप आवडते. अभयच्या, मुलांच्या हातरुमालांवर, उशीच्या अभ्रयांवर मी स्वत: भरतकाम करते. हे सगळे क्षण खूप सुंदर असतात.

सगळे सण उत्साहात
आमची दोन कुटुंब आहेत. एक मी, अभय, मुलं आणि सुना असे आणि दुसरे शोधग्राममधले सगळे आणि आम्ही असे. शोधग्राममध्ये होळी-रंगपंचमी सारखे सण आम्ही एकत्र साजरे करतो. घरीही आम्ही गणपती बसवतो. माझी परमेश्‍वरावर श्रद्धा आहे. मी सगळे सण श्रद्धेने करते आणि अभय आणि मुलं त्यात उत्सव म्हणून सामिल होतात. या सणांच्या निमित्ताने आनंदाचे आणि उत्साहाचे वातावरण आपल्या आजुबाजुला भरून राहते आणि काम करताना त्याची उर्जा कामी येते.
हे सगळे करायला आम्हाला आवडते कारण जीवन रुक्ष नसून जीवन खूप सुंदर आहे, यावर माझा विश्‍वास आहे.

वाचा - महिनाभरानंतर प्रकाशपर्यंत पोहोचली होती दिगंतच्या जन्माची बातमी
 
सिंधुसम हृदयात जयांच्या रस सगळे आकळले हो
आपत्काली अन दीनांवर घन होऊनी जे वळले हो
दुरित जयांच्या दर्शनमात्रे मोहित होऊनी जळले हो
पुण्य जयांच्या उजवडाने फुलले अन परिमळले हो
सायासावीन ब्रह्म सनातन घरीच ज्या आढळले हो
जीवन त्यांना कळले हो
सर्चच्या माध्यमातून समाजसेवेचा यज्ञ अखंड प्रज्वलित ठेवणाऱ्या बंग दाम्पत्याला जीवन खरोखर कळले आहे.