विदर्भ हा महाराष्ट्रातील राजकीय दुष्ट्या महत्त्वाचा प्रदेश आहे, ज्यावर अनेक वर्षे काँग्रेसचा वर्चस्व होते. मात्र, गेल्या दशकभरात भारतीय जनता पक्षाने (भाजप) आपली पकड मजबूत केली होती. परंतु, 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत भाजपचा हा बालेकिल्ला ढासळताना दिसला. त्यामुळे भाजपची निवडणूक यंत्रणा कमकुवत झाली आहे. आता महाराष्ट्र विधानसभेच्या निवडणुका जवळ आल्याने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी विदर्भातील बिगडलेल्या समीकरणांना सुधारण्यासाठी सज्ज झाले आहेत. त्यामुळे महाराष्ट्रात त्यांचे दौरे देखील वाढले आहेत.
विदर्भात गेल्या काही वर्षांत भाजपने चांगले काम केले असले तरी 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत परिस्थिती बदलली आहे. सोयाबीन व कापूस शेती करणारे शेतकरी सरकारवर नाराज असल्याचे दिसते. लोकसभा निवडणुकीत भाजपला विदर्भात मोठा धक्का बसला, तर काँग्रेसच्या नेतृत्वाखालील इंडिया आघाडीला फायदा झाला आहे.
2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत विदर्भातील 10 लोकसभा जागांपैकी भाजपला फक्त दोन जागा मिळाल्या, तर काँग्रेसने पाच जागा जिंकल्या. उद्धव ठाकरे यांच्या शिवसेनेला (यूबीटी) एक जागा मिळाली, तर शरद पवार यांच्या राष्ट्रवादीला एक जागा मिळाली. भाजपचे सहकारी एकनाथ शिंदे यांच्या शिवसेनेला फक्त एक जागा मिळाली होती. 2019 च्या तुलनेत काँग्रेसला 4 जागांचा फायदा झाला, तर भाजपला तीन जागांचे नुकसान झाले.
विदर्भातील स्थितीने भाजपची चिंता वाढवली आहे. काँग्रेससाठी ही आशेची किरण आहे. भाजपच्या काही प्रमुख नेत्यांनी पक्ष सोडून काँग्रेसमध्ये प्रवेश केला आहे. विदर्भातील मोठे नेते गोपालदास अग्रवाल यांनी भाजप सोडून काँग्रेसमध्ये प्रवेश केला, ज्यामुळे भाजपला मोठा धक्का बसला आहे. या पार्श्वभूमीवर पंतप्रधान मोदींनी स्वत: विदर्भात येऊन परिस्थिती हाताळण्याचे ठरवले आहे.
2014 च्या विधानसभा निवडणुकीत विदर्भातील 62 जागांपैकी भाजपने 44 जागा जिंकल्या होत्या. शिवसेनेला 4, काँग्रेसला 10, राष्ट्रवादीला 1 आणि इतरांना 4 जागा मिळाल्या होत्या. मात्र, 2019 च्या निवडणुकीत भाजपला फक्त 29 जागा मिळाल्या, आणि काँग्रेसने 15 जागा जिंकल्या. या आकडेवारीतून स्पष्ट होते की भाजपची पकड विदर्भात ढासळत चालली आहे.
विदर्भातील काँग्रेसच्या नेत्यांनी दिल्लीतील उच्च नेत्यांशी चांगले संबंध राखले आहेत. जातीय आणि राजकीय समीकरण लक्षात घेऊन काँग्रेसने विदर्भातील आपली मुळे मजबूत ठेवली होती. विदर्भाने महाराष्ट्राला मारोतराव कन्नमवार, वसंतराव नाईक आणि सुधाकरराव नाईक यांसारखे मुख्यमंत्री दिले आहेत. काँग्रेसचे प्रदेशाध्यक्ष नाना पटोले हे देखील विदर्भातून येतात, ज्यामुळे या भागातील सियासत काँग्रेससाठी महत्त्वाची आहे.
विदर्भात सत्ताकेंद्र नागपूर आहे, जिथे राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे मुख्यालय आहे. तसेच, उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस आणि केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांचे राजकीय प्राबल्य नागपूरवर आधारित आहे. भाजपसाठी विदर्भाचा राजकीय महत्त्व समजणे अत्यावश्यक आहे, कारण विदर्भातील पराभवाचा परिणाम महाराष्ट्रातील संपूर्ण राजकारणावर होऊ शकतो.
विदर्भातील राजकीय समीकरण दलित, शेतकरी आणि आदिवासी मतदारांवर अवलंबून असते. दलित समाजाचे मोठे मतदारसंघ विदर्भात आहेत. यामुळे विदर्भातील अनेक विधानसभा जागांवर दलित मतदारांची भूमिका निर्णायक असते. रामदास आठवले यांच्या आरपीआय पक्षाने भाजपला नेहमीच समर्थन केले आहे. मात्र, 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेसने संविधान आणि आरक्षणाच्या मुद्द्यावर दलित मतदारांना आकर्षित केले, ज्यामुळे भाजपसाठी आव्हान निर्माण झाले आहे.
विदर्भातील भाजपसाठी महत्त्वाचे असलेले बालेकिल्ले ढासळत असल्याने पंतप्रधान मोदी विदर्भातील दौऱ्यावर लक्ष केंद्रित करून या प्रदेशातील मतदारांना आकर्षित करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली भाजपने विदर्भात आपली पकड मजबूत केली होती, मात्र बदललेल्या राजकीय परिस्थितीत हे बालेकिल्ले परत मिळवण्यासाठी भाजपला मोठे प्रयत्न करावे लागतील.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी महाराष्ट्राच्या वर्धा येथे एक भव्य सभा घेणार आहेत. या सभेत ते विविध विकास योजनांचा शुभारंभ करतील. ‘पीएम विश्वकर्मा’ या योजनेचा भाग म्हणून, लाभार्थ्यांना प्रमाणपत्रे आणि कर्जे वितरीत केली जातील. तसेच या योजनेच्या एक वर्ष पूर्ण झाल्याच्या निमित्ताने पंतप्रधान मोदी स्मारक डाक तिकीट जारी करणार आहेत. यासोबत आचार्य चाणक्य कौशल्य विकास योजना आणि पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर महिला स्टार्टअप योजना देखील सुरू केली जाणार आहे.
कौशल्य विकास योजनेतून 15 ते 45 वयोगटातील तरुणांना प्रशिक्षण दिले जाणार आहे, ज्यायोगे ते आत्मनिर्भर होऊ शकतील. राज्यातील सुमारे दीड लाख तरुणांना दरवर्षी या योजनेतून कौशल्य प्रशिक्षण मिळणार आहे. याशिवाय, महिला स्टार्टअप योजनेअंतर्गत महाराष्ट्रातील महिलांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी 25 लाख रुपये पर्यंतची आर्थिक मदत दिली जाणार आहे.
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.