इसॉप्सबाबत अनेक तांत्रिक संकल्पना आपण समजून घेऊ या. कंपन्या कशा प्रकारे इसॉप्स देतात आणि कशा प्रकारे या सगळ्याची आकडेमोड केली जाते, कालावधी का महत्त्वाचा असतो... या सगळ्या गोष्टींवर एक नजर.
अनेक कंपन्यांत जेव्हा एखादी व्यक्ती रुजू होते, तेव्हा तिला एक कॉंपेन्सेशन प्लॅन दिला जातो-ज्यात फिक्स्ड कॉंपोनेंट, फ्लेक्झिबल कॉंपोनंट आणि इसॉप कॉंपोनंट असे विभाग असतात. फिक्स्ड कॉंपोनंट म्हणजे त्या व्यक्तीला त्या वर्षी मिळणारा निश्चित पगार असतो. फ्लेक्झिबल कॉंपोनंटमध्ये बोनस, रिइंबर्समेंट्स आणि परफॉर्मन्स ॲवॉर्ड्‌स आदींचा समावेश असतो. इसॉप्स म्हणजे त्या कर्मचाऱ्याला एम्पॉयी कॉंपेन्सेशन प्लॅनअंतर्गत दिलेले एम्प्लॉयी स्टॉक ऑप्शन्स असतात.
‘एम्प्लॉयी स्टॉक ऑप्शन्स’ म्हणजे त्या कर्मचाऱ्याला कंपनीचे शेअर्स विकत घेण्याचा पर्याय किंवा हक्क असलेला प्लॅन किंवा योजना. जेव्हा कंपनी तिच्या कर्मचाऱ्यांसाठी इसॉप स्कीम देण्याचा निर्णय घेते, तेव्हा ती कंपनीच्या कर्मचाऱ्यांसाठी शेअर्सचा विशिष्ट हिस्सा बाजूला ठेवते. या शेअरना ‘इसॉप पूल’ असे म्हणतात.
मात्र, हे स्टॉक ऑप्शन्स कंपनीत रुजू झाल्यानंतर पहिल्या दिवसापासूनच वैध ठरतात आणि त्या कर्मचाऱ्याला पाहिजे तेव्हा लगेच ते कॅश करता येतात, असे कुणाला वाटले तर ते मात्र योग्य नाही.
- पुण्याच्या बातम्या वाचण्यासाठी येथे ► क्लिक करा
कर्मचाऱ्यांना दिल्या जाणाऱ्या या इसॉप्सना एक विशिष्ट कालावधी असतो-ज्याला ‘व्हेस्टिंग पिरिअड’ असे म्हणतात-जो चार-पाच वर्षांमध्ये समानरित्या विभागलेला असतो किंवा प्रत्येक वर्षाला विशिष्ट टक्केवारी निश्चित केलेली असते. ‘ग्रॅंट डेट’ म्हणजे कर्मचाऱ्याला इसॉप्स देऊ केले ती तारीख. त्यामुळे जेव्हा प्राथमिक टप्प्यावरच्या स्टार्टअप्स त्यांच्या कर्मचाऱ्यांना इसॉप्स देऊ करतात, तेव्हा त्या कंपनीच्या भविष्याबाबत विश्वास निर्माण करतात आणि शेअरची पूर्ण क्षमता वापरण्यासाठी जास्त कष्ट करण्यासाठी प्रेरित करतात. काही कंपन्या त्यांच्या कर्मचाऱ्यांना इसॉप्सपैकी पहिल्या, दुसऱ्या, तिसऱ्या आणि चौथ्या वर्षात अनुक्रमे १०, २०, ३०, ४० आणि टक्के शेअर देणे पसंत करतात. (कंपनी १) काही कंपन्या कर्मचाऱ्यांचा अधिक विचार करणाऱ्या असतात आणि त्या अनुक्रमे ४०, ३०, २० आणि १० टक्के अशा प्रकारे इसॉप्सच्या शेअर्सचे वितरण करतात. (कंपनी २) कर्मचाऱ्यांना कशा प्रकारे इसॉप्सचे वितरण करावे याची काही निश्चित यंत्रणा नसली, तरी संतुलित यंत्रणा म्हणजे चार वर्षांत शेअर्सचे प्रत्येकी २५ टक्के वितरण करणे.
तांत्रिक संकल्पना
आता आपण इसॉप्स कर्मचाऱ्यांना कसे लाभदायी ठरतात आणि त्यांच्यात आर्थिक स्थैर्याची भावना कशी आणतात हे बघू या. त्यासाठी आपण काही संकल्पना समजून घेऊ या.
Edited By - Prashant Patil
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.