ज्योतिर्लिंग: 24 विहिरींचे विशेष महत्त्व असलेल्या रामेश्वर मंदिराचा काय नेमका इतिहास..

Rameshwar Jyotirlinga: रामेश्वर हे तामिळनाडूच्या रामनाथपुरममध्ये स्थित रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग हिंदू धर्मात एक विशेष स्थान आहे. येथे स्थापन केलेले शिवलिंग हे बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक असल्याचे मानले जाते. असे मानले जाते की उत्तरेतील काशीचे महत्त्व दक्षिणेतील रामेश्वरम हे चार धमांपैकी एक आहे.

रामेश्वरम ज्योतिर्लिंगाविषयी लोकांच्या कोणत्या श्रध्दा आहेत?

पहिली श्रध्दा अशी आहे की, रामेश्वरम ज्योतिर्लिंगाची पद्धतशीर पूजा केल्याने व्यक्ती ब्रह्माच्या हत्येसारख्या महापापापासून मुक्त होते.

दुसरी श्रध्दा अशी आहे की, जो कोणी ज्योतिर्लिंगाला गंगाजल अर्पण करतो, तो वास्तविक जीवनापासून मुक्त होतो आणि मोक्ष प्राप्त करतो.

रामेश्वरम हे एक सुंदर बेट आहे जे चेन्नईपासून 425 मैल अंतरावर दक्षिण-पूर्वेला आहे.ज्याच्या सभोवताल हिंदी महासागर आणि बंगालचा उपसागर आहे. प्राचीन काळी हे बेट थेट भारताशी जोडलेले होते. नंतर, हळूहळू समुद्राच्या मजबूत लाटांनी तो कापला, ज्यामुळे हे बेट चारही बाजूंनी पाण्याने वेढले गेले. मग ब्रिटिशांनी एका जर्मन अभियंत्याच्या मदतीने रामेश्वरमला जोडण्यासाठी रेल्वे पूल बांधला. असे सांगितले जाते.

रामेश्वरम ज्योतिर्लिंगाच्या मंदिराची रचना कशी आहे ?

बेटाच्या पूर्व किनाऱ्यावर येथील प्रमुख व भव्य मंदिर बांधले आहे. हे मंदिर व त्याच्या परिसरातील लहान-मोठी मंदिरे द्राविड वास्तुशिल्पशैलीत, पूर्व-पश्चिम 251.5 मी. लांब व दक्षिणोत्तर 200 मी. रुंद अशा सहा उंच प्राकारांत ग्रॅनाइट व वालुकाश्मात बांधली आहेत. रामेश्वरम् (रामलिंगस्वामी) मंदिर हे भव्यता व विस्तार दृष्टींनी अद्वितीय आहे. मंदिराच्या चारी दिशांना भव्य व उंच गोपुरे पूर्णतः वालुकाश्मात बांधली असून त्यांतील दोन 38.4 मी. उंच व जास्तीतजास्त दहा मजल्यांची आहेत. गोपुरांवर मूर्तिकाम असून मुख्य मंदिर गर्भगृह, रंगमंडप व सभागृह अशा तीन स्वतंत्र दालनांत विभागले आहे. भिंतींना लागून शिल्पपट्ट आहेत. पौराणिक प्रतिमांव्यतिरिक्त नृत्यांगना व प्राणी यांची शिल्पे आहेत. मात्र त्यांत क्वचित एखादेच शिल्प लक्षणीय आढळते. उंच व एकसंध दगडी स्तंभावर छत असून रामेश्वरम् लिंगासमोर 4 मीटर उंचीची नंदीमुर्ती आहे. नंदीच्या मुर्तीच्या बाजूला सोन्याच्या पत्र्याच्या मढविलेला गरुडस्तंभ आहे.

काय आहे रामेश्वरम मंदिराची पौराणिक कहाणी ?

दक्षिणेकडील रामेश्वरम मंदिर जितके प्रसिद्ध आहे तितकेच त्याला दीर्घ इतिहास आहे. असे म्हटले जाते की जेव्हा भगवान श्री राम रावणाचा वध करून आणि सीतेला कैदेतून मुक्त करून अयोध्येला जात होते, तेव्हा त्यांनी वाटेत गन्धमादन पर्वतावर थांबून विश्रांती घेतली. त्यांच्या आगमनाची बातमी ऐकून ऋषी-महर्षी त्यांचे दर्शन घेण्यासाठी तेथे पोहोचले. ऋषींनी त्याला आठवण करून दिली की त्याने पुलस्त्य कुळाचा नाश केला आहे, ज्यामुळे त्याच्यावर हत्या हत्येचा पातक लागले आहे. पापापासून मुक्ती मिळवण्यासाठी ऋषींच्या विनंतीवरून श्री रामाने ज्योतिर्लिंगाची स्थापना करण्याचा निर्णय घेतला. यासाठी त्यांनी हनुमानाला कैलास पर्वतावर जाण्याची आणि शिवलिंग आणण्याची विनंती केली, परंतु शिवलिंगाच्या स्थापनेची निश्चित वेळ जवळ येईपर्यंत हनुमान परत येऊ शकला नाही. त्यानंतर सीताजींनी त्यांच्या मुठीत समुद्र किनाऱ्याची वाळू बांधून शिवलिंग बनवले. श्री राम प्रसन्न झाले आणि त्यांनी या वाळूचे शिवलिंग स्थापित केले. या शिवलिंगाला रामनाथ म्हणतात. नंतर हनुमानाच्या आगमनानंतर त्यांनी आणलेले शिवलिंग त्याच्यासोबत स्थापित करण्यात आले. भगवान रामांनी या लिंगाला हनुमंदीश्वर असे नाव दिले.रामेश्वर मंदिराची रचना रामेश्वरम मंदिर भारतीय वास्तुकलेचा उत्कृष्ट नमुना आहे. मंदिर एक हजार फूट लांब, साडेसहा फूट रुंद आहे. चाळीस फूट उंचीच्या दोन दगडांवर, चाळीस फूट लांब एक दगड इतक्या नाजूकपणे ठेवण्यात आला आहे की भाविक चकित होतात. हे मंदिर विशाल दगडांनी बांधलेले आहे. असे मानले जाते की हे दगड श्रीलंकेमधून बोटींवर आणले गेले होते.

24 विहिरींचे विशेष महत्त्व का आहे ?

श्री रामेश्वरममध्ये 24 विहिरी आहेत, ज्यांना 'तीर्थ' असे संबोधले जाते. असे मानले जाते की या विहिरींच्या पाण्यात स्नान केल्याने व्यक्ती त्याच्या सर्व पापांपासून मुक्त होते. येथील पाणी गोड असल्याने भक्तही ते पितात. मंदिर परिसरातील विहिरींच्या संबंधात, असे मानले जाते की या विहिरी भगवान श्री राम यांनी त्यांच्या अबाधित बाणांनी तयार केल्या होत्या. त्याने अनेक तीर्थक्षेत्रांचे पाणी मागितले होते आणि ते त्या विहिरींमध्ये सोडले होते, त्यामुळे त्या विहिरींना आजही तीर्थक्षेत्र म्हटले जाते.