Pitru Paksha 2022: नेमकी काय आहे पितृपक्षाची लोकप्रचलित कथा?

यंदा पितृपक्ष 10 सप्टेंबरपासून सुरू होत आहे. तर, रविवारी, 25 सप्टेंबरला पितृपक्षाची समाप्ती होईल. पितृपक्ष हा 15 दिवसांचा कालावधी आहे, जो हिंदू कॅलेंडरनुसार भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या पौर्णिमेच्या दिवशी सुरू होतो. कृष्ण पक्षातील अमावास्येला त्याची समाप्ती होते. या कालावधीला पितृपक्ष पंधरवडा तसेच श्राद्धपक्ष म्हणतात. या दरम्यान पिंड दान आणि तर्पण हे तारखेनुसार केले जातात. पितरांच्या आत्म्याच्या शांतीसाठी या दिवसांत श्राद्ध आणि तर्पण केले जाते. असे मानले जाते की, पितृपक्षातील श्राद्ध विधीने पितरांना मोक्ष मिळतो.

आजच्या लेखात आपण पितृपक्षाची लोकप्रचलित कथा नेमकी काय ते पाहणार आहोत.

पितृ पक्षाच्या लोककथेनुसार जोगे आणि भोगे हे दोन भाऊ होते. दोघेही वेगळे राहत होते. जोगे श्रीमंत होता आणि भोगे गरीब होता. दोघांमध्ये प्रचंड प्रेम होते. जोगेच्या पत्नीला संपत्तीचा गर्व होता, पण भोगेची पत्नी अत्यंत साधी मनाची होती. जोगेच्या पत्नीने त्यांना पितरांचे श्राद्ध करण्यास सांगितले तेव्हा जोगेने ते व्यर्थ कार्य आहे असे समजून टाळण्याचा प्रयत्न केला, परंतु त्याच्या पत्नीला समजले की त्यांनी हे केले नाही तर लोक गोष्टी घडवून आणतील. मग तिला आपल्या माहेरच्या लोकांना मेजवानीसाठी आमंत्रित करण्यासाठी ही संधी योग्य असल्याचे वाटले.

तर ती म्हणाली- 'तुम्ही कदाचित मला त्रास नको म्हणून असे म्हणत असाल, पण मला यात काही त्रास होणार नाही. मी भोगेच्या बायकोला बोलावून घेईन. दोघी मिळून सर्व कामे करुन घेऊ. त्यानंतर तिने जोगेला आपल्या माहेरी निमंत्रणासाठी पाठवले.दुसऱ्या दिवशी तिने बोलावले म्हणून भोगेची पत्नी पहाटेच आली आणि कामाला लागली. तिने स्वयंपाक तयार केला. अनेक पदार्थ केले, मग सर्व कामे उरकून ती तिच्या घरी आली. अखेर तिलाही पितरांचे श्राद्ध-तर्पण करायचे होते.

यावेळी जोगेच्या पत्नीने तिला ना थांबवले, ना ती थांबली. लवकरच दुपार झाली. पूर्वज जमिनीवर उतरले. जोगे-भोगेचे पूर्वज आधी जोगेच्या घरी गेले, तर बघतिले की त्याच्या सासरचे लोक तिथे जेवण्यात व्यस्त आहेत. निराश होऊन ते भोगेच्या घरी गेले. तिथे काय होते? पूर्वजांच्या नावावरच 'अगियारी' दिली होती. पूर्वज त्याची राख चाटून भुकेने नदीकाठी गेले.

थोड्या वेळाने सर्व पूर्वज एकत्र आले आणि आपापल्या श्राद्धांची स्तुती करू लागले. जोगे-भोगे यांच्या पूर्वजांनीही त्यांच्यासोबत घडलेले कथन केले. मग ते विचार करू लागले की भोगे सक्षम असता तर कदाचित त्यांना उपाशी राहावे लागले नसते, पण भोगेच्या घरी भाकरीही खायला नव्हती. हा सगळा विचार करून त्यांना भोगेची दया आली.

अचानक ते गाण म्हणत नाचू लागले- 'भोगेचं घर धन-धान्य आणि संपत्तीने भरावे..'

संध्याकाळ झाली होती. भोगेच्या मुलांना खायला काही मिळाले नाही. त्यांनी आईला सांगितले - मला भूक लागली आहे. तेव्हा त्यांना टाळायचे म्हणून भोगेची बायको म्हणाली - 'जा! कुंड अंगणात उलटे ठेवले आहे, जा उघडून जे मिळेल ते वाटून घ्या, खा.

मुलं तिथे पोचल्यावर काय बघितलं की टाकी धनाने भरलेली आहे. ते आईकडे धावत धावत आले आणि सर्व काही सांगितले. अंगणात आल्यानंतर भोगेच्या पत्नीने हा सर्व प्रकार पाहिला तेव्हा तिलाही आश्चर्याचा धक्का बसला.

अशा रीतीने भोगे श्रीमंत झाला, पण पैसा मिळाल्यावर तो अहंकारी झाला नाही. दुसऱ्या वर्षी पितृ पक्ष आला. श्राद्धाच्या दिवशी भोगेच्या पत्नीने छप्पन प्रकारचे पदार्थ बनवले. ब्राह्मणांना बोलावून श्राद्ध केले. भोजन केले, दक्षिणा दिली. सोन्या-चांदीच्या भांड्यांमध्ये भाऊ-वहिनीला जेवण दिले. यामुळे पूर्वज अत्यंत आनंदी व समाधानी होते.