पंचांगाचे चौथे अंग म्हणजे योग

- रवींद्र बाग : ९४२३४८०९४५योग या शब्दाचा अर्थ बेरीज करणे किंवा दोन गोष्टी एकत्र करणे असा आहे. सूर्य आणि चंद्र यांच्या भोगांची बेरीज म्हणजेच स्पष्ट अंशांची बेरीज. १३ अंश २० कला झाली, म्हणजे एक योग पूर्ण होतो. ज्याप्रमाणे १३ अंश २० कलांची एकूण २७ नक्षत्रे आहेत त्याच प्रमाणे योग देखील सत्तावीस आहेत..शुभ योगावर कोणतेही शुभकार्य करावे म्हणजे त्याची चांगली फळे मिळतात?कोणत्या योगावर जन्म झाला असता काय फळ मिळते हे सविस्तर पुढे सांगत आहे. ज्याप्रमाणे तिथी- नक्षत्रांचा क्षय आणि वृद्धी होते तसेच योगांचेही आहे. जो योग कोणत्याही सूर्योदयाला नसेल त्याचा क्षय झाला असे मानावे, तर जो योग लागोपाठच्या दोन्ही सूर्योदयाला असून पंचांगात दोन्ही दिवशी लिहिलेला आढळेल, त्या योगाची वृद्धी झाली असे म्हणतात. अर्थात हे सर्व चंद्राच्या कमी जास्त होणाऱ्या गतीवर अवलंबून असते.एकूण २७ नक्षत्रे असून ती पंचांगात दिलेली आहेत. त्याची फळे प्राचीन ग्रंथात पुढीलप्रमाणे दिलेली आहेत. मात्र, हल्ली फलादेशासाठी कोणी त्याचा वापर करत नाही असे आढळून आले आहे. जन्म टिपणामध्ये जातक कोणत्या योगावर जन्मला हे दिलेले असते..विष्कंभ - या योगावर जन्मलेल्या व्यक्तीस श्रेष्ठ आज्ञाधारी स्त्री व चांगली मुले, त्याचप्रमाणे मित्र-मैत्रिणींचे सौख्य लाभते. शत्रुंजय, धनवान व पशुमान आहे.प्रीती - या योगावर नेहमी प्रसन्नचित्त, चांगल्या लोकांशी संगत व मित्रांवर खूप प्रेम करणारा मनुष्य होतो.आयुष्यमान - या योगावर साहसी, धर्म कार्यामध्ये तत्पर, सत्यवादी, उच्च कुळात जन्मलेला असा मनुष्य जन्मतो. हा दीर्घायुषी व निरोगी असतो.सौभाग्य - या योगावर जन्मलेली व्यक्ती खूप अभिमानी, ज्ञानी, धनवान, सत्याची चाड असलेली, सदाचारी, विवेकी व सुखी असते.शोभन - या योगावर सत्वगुणी, चतुर, सुंदर, गौरवर्णी, शुद्ध बुद्धीचा, शोभिवंत असा मनुष्य जन्मतो..अतिगंड - या योगावर धूर्त, हस्तपादादी अवयव लांब, सर्वांगावर केसयुक्त, कलहप्रिय, पाखंडी, खुनशी अशा स्वभावाचा व्यक्ती असतो.सुकर्मा - धष्टपुष्ट शरीर, परोपकारी, सकल कला पारंगत असा मनुष्य या योगावर जन्मतो. हा धनवान धर्माचरण करणारा असा असतो.धृत - धृति योगावर जन्मलेला मनुष्य सभाधिट, शीलवान, गोड बोलणारा, बुद्धिवान, विनयशील असा असतो. याला स्त्रियांकडून द्रव्य लाभ होतो.शूल - हा जातक मूर्ख, दरिद्री, दुष्कृत्य करणारा, भूमीला भार, रागीट, भांडखोर असा असतो.गंड - या योगावर जन्मलेली व्यक्ती कष्ट उत्पन्न करणारी, मित्रांच्या कामात खो घालणारी, विरोधासाठी विरोध करणारी, क्रोधी व भयंकर दुराचारी अशा स्वभावाची असते..वृद्धी - वृद्धी योगावर जन्मलेला मनुष्य व्यापारात चतुर, प्रेमळ, धनिक, पंडितासारखा बोलणारा. सर्व प्रकारच्या पदार्थांचा संग्रह करणारा असा असतो.ध्रुव - सत्यभाषी, सत्याचरणी, पराक्रमी, जिभेवर सरस्वती असलेला, उत्कृष्ट वक्ता, कीर्तिमान, श्रीमंत, धनाढ्य असा मनुष्य या योगावर जन्मतो.व्याघात - आळशी, दुराचारी, वृथा बकबक करणारा, वाईट दृष्टीचा, असत्य बोलणारा, घातक असा मनुष्य या योगावर जन्म घेतो.हर्षण - विविध प्रकारची वस्त्रे व आभूषणे वापरणारी, शत्रूचा नि-पात करणारी व्यक्ती या योगावर जन्मते. अशी व्यक्ती ज्ञानी व कीर्तिमान असते.वज्र - गुणी, रत्नपारखी, बुद्धिवंत, सत्य वचनी, बंधुवर्गापासून सौख्य पावणारा, धनवान व कामातुर असा मनुष्य या वज्र योगावर जन्मतो..सिद्धी - शीलवान, उदार अंत:करणाचा, दिवसेंदिवस भाग्यवृद्धी होणारा, शास्त्राचे सार जाणणारा, मनुष्य सिद्धी योगावर जन्मणारा असतो. तो सर्व लोकांना आश्रय देणारा व राजा समान असा असतो.व्यतिपात - या योगावर जन्म घेणारी व्यक्ती कठोर बोलणारी, दुष्ट बुद्धीची, उदार, विघ्न संतोषी, मायावी व कपटी अशी असते.वरियान - या योगावर जन्मलेल्या व्यक्ती कमी उत्पन्नाच्या, उपभोग भरपूर घेणाऱ्या, विषयलोलुप, परंतु चांगल्या कार्यासाठी खर्च करणाऱ्या असतात. त्या दुराचारी पण असतात.परीघ - या योगावर जन्मलेली व्यक्ती खोटी साक्ष देणारी, क्षमाहीन, थोडे जेवणारी, बलाढ्य शत्रूकडून पराभव होणारी अशी असते. त्याचप्रमाणे धनवान व द्वेष करणारी असते..शिव - धष्टपुष्ट देहाचा, जितेंद्रिय, शिवभक्त, मंत्रशास्त्र जाणणारा, असा मनुष्य असतो. त्याचप्रमाणे शास्त्रज्ञ, धनवान, शांत व राजप्रिय असा असतो.सिद्ध - सत्यवचनी, जितेंद्रिय, गौरवर्णी, सर्व कार्यांत चतुर, धर्मपरायण, यज्ञ कर्म करणारा, असा मनुष्य सिद्धयोगावर जन्म घेतो.साध्य - साहसी, पराक्रमी, विनयशील, चतुर, गुणी, शत्रुंजय, त्याचप्रमाणे चांगले आचरण करणारा असा मनुष्य या योगावर जन्म घेतो.शुभ - नेहमी चांगले कार्य करणारा, लाघवी वाणीचा, शुभलक्षणी, चांगला सल्ला देणारा, सुंदर देह असलेला, कफ प्रकृती, धनवान कामातुर असा मनुष्य शुभ योगावर जन्म पावतो..शुक्ल - जितेंद्रिय, सत्यवचनी, रणांगणात विजय मिळवणारा, शुभ्र वस्त्र व फुलमाळा धारण करणारा, धर्मपरायण, वक्ता, रागीट, चंचल व विद्वान असा मनुष्य या योगावर जन्मतो.ब्रह्म - सदाचारी, सत्कृत्ये करणारा, विद्येची आवड असलेला, शांत स्वभावी, पराक्रमी, मानी, गुप्तधन असलेला, विवेकशील, त्यागी असा मनुष्य ब्रह्म योगावर जन्म घेतो.ऐऺन्द्र - बलवान, धनवान, कफ प्रवृत्ती, चंद्रासारखा सुंदर चेहरा असलेला, सुंदर शरीर व गाल असलेला, सर्व लोकांवर उपकार करणारा, सर्वज्ञ व धनवान असा मनुष्य या योगावर जन्मतो.वैधृती - ईश्वराची भक्ती न करणारा, चंचल, कुटील नीतीचा, विद्याहीन, कुकर्मी, नास्तिक, कपटी, निंदक, बलवान, धनवान व दाता असा मनुष्य या योगावर जन्म घेतो. अशी २७ योगांची फलिते प्राचीन ग्रंथात दिलेली आहेत. योग हे पंचांगाचे महत्त्वाचे अंग आहे..शुभ, अशुभ फल देणारे योगविष्कंभ, प्रीती, आयुष्यमान, सौभाग्य, शोभन, अतिगंड, सुकर्मा, धृती, शूल, गंड, वृद्धी, ध्रुव, व्याघात, हर्षण, वज्र, सिद्धी, व्यतिपात, वरियान, परिघ, शिव, सिद्ध, साध्य, शुभ, शुक्ल, ब्रह्मा, ऐन्द्र, वैधृती. या २७ योगांपैकी आयुष्यमान, सौभाग्य, शोभन, वृद्धी, सिद्धी, सिद्ध, साध्य आणि शुभ हे योग शुभ मानले गेलेले आहेत. तर, विष्कंभ, अतिगंड, धृती, शूल, गंड, व्याघात, हर्षण, वज्र- म्हणजे नुकसान होणे हरवणे. व्यतिपात, वरियान, परिघ, वैधृती हे योग अतिनिंद्य, अशुभ फले निर्माण करणारे आहेत..गंड - म्हणजे सतत अडचणी येत राहणे.विष्कंभ - म्हणजे अडसर किंवा अडथळा.व्याघात - म्हणजे जोरदार आघात होणे, उंचावरून पडणे, धक्का बसणे.व्यतिपात - म्हणजे विशेषण अतिपात : जोरदार पडणे, जमीनदोस्त होणे.परिघ - म्हणजे गदे सारखे अणकुचीदार टोके असलेले हत्यार, हे राक्षसांचे हत्यार आहे.वैधृती - म्हणजे विगता, घृतिर्यस्य, धैर्य विरहित किंवा गलितगात्र होणे.व्यतिपात व वैधृती हे अतिनिंद्य योग आहेत. ते सर्वथैव त्याज्य आहेत. शास्त्रात त्याला जनन शांती करावी असे सांगितले आहे.तर इतर सात योग म्हणजेच प्रीती, सुकर्मा, शिव, ध्रुव, शुक्ल, ब्रह्मा, ऐन्द्र हे योग मध्यम म्हणजे संमिश्र फळ देणारे आहेत.(संदर्भ ग्रंथ - जातक खंड, कुंडलीची भाषा).सकाळ+ चे सदस्य व्हा ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.

पंचांगाचे चौथे अंग म्हणजे योग

Related Stories