आजच्या घडीला संपूर्ण जगात जवळपास 5000 आदिवासी समूह आहेत. ज्यांची लोकसंख्या 37 कोटींच्या आसपास आहे. तसेच संपूर्ण जगात आदिवासींच्या जवळपास 7000 भाषा आहेत. आदिवासी समाज हा अतिशय शांतताप्रिय समाज असून निसर्गाच्या सान्निध्यात राहणारा, निसर्गावर प्रेम करणारा व निसर्गाचे संरक्षण, संवर्धन करणारा समाज आहे. असे असूनही जगात सर्वात जास्त शोषण हे आदिवासींचे झालेले आहे व आजही होत आहे. त्यांना मागासलेले, रानटी असे संबोधून त्यांना हिणवले जाते. त्यांना त्यांच्या अधिकारांपासून, हक्कांपासून वंचित ठेवले जाते. ही अशी परिस्थिति लक्षात घेऊन त्यांच्या अधिकारांच्या संरक्षणासाठी 1916 च्या दशकात अमेरिकेत तसेच विविध देशांमध्ये चळवळी सुरू झाल्या.
तेव्हा संयुक्त राष्ट्र संघटनेने 1982 मध्ये 9 ऑगस्ट रोजी जिनिव्हामध्ये एका महत्त्वपूर्ण बैठकीचे आयोजन केले. यानंतर पुढील काही वर्षे जागतिक पातळीवर बैठकांच्या माध्यमातून सतत चर्चा, विचारमंथन होत राहिले. पुढे संयुक्त राष्ट्राने 1994 हे वर्ष आदिवासी वर्ष म्हणून घोषित केले. तसेच 1995 ते 2005 हे पहिले आदिवासी दशक तर 2005 ते 2014 हे दुसरे आदिवासी दशक म्हणून घोषित केले. 9 ऑगस्ट 1982 रोजी जिनिव्हामध्ये झालेल्या बैठकीची आठवण म्हणून 9 ऑगस्ट 1995 रोजी जगात पहिल्यांदा जागतिक आदिवासी दिवस साजरा करण्यात आला.
महाराष्ट्र आदिवासींची जीवनशैली कशी आहे?
आदिवासींना कामाच्या शोधात भटकण्याची परंपरा होती. त्यामुळे त्यांच्यात शिक्षणाचा अभाव आहे. गोंडसाठी जगण्याचा मुख्य पर्याय म्हणजे शिकार करणे, शेती करणे, गवताची फळे खाणे आणि गुरेढोरे विकणे. काहींना मजुरीच्या नोकऱ्या आहेत आणि ते कपडे आणि दागिने शेजारच्या गटांकडून मिळवतात. या जमातीत, लोक त्यांच्या कुळात लग्न करत नाहीत आणि ते क्रॉस चुलत विवाहांना प्राधान्य देतात. ते अनेक जोडीदार देखील ठेवतात.जमातीची वेदनाशैली अद्वितीय आहे आणि ती देशात कोठेही आढळत नाही. ते केवळ कागदावरच वेदना देत नाहीत, तर त्यांच्यामध्ये भिंत आणि मजला पेंटिंग देखील खूप सामान्य आहे. या वेदना विधींच्या उद्देशाने तसेच त्यांच्या सभोवतालच्या परिसरात शांतता आणि पवित्रता पसरवण्यासाठी बनविल्या जातात. शेती आणि इतर तत्सम कामे, जी शेतीशी मिळतीजुळती आहेत. फळे आणि भाजीपाला याबरोबरच बहुतेक पिके ते घेतात. भारतीय समाजाचे नियम महाराष्ट्रातील आदिवासीही पाळतात.
महाराष्ट्र आदिवासींची संस्कृती काय सांगते?
महाराष्ट्रातील जमातींनी स्वीकारली आहे. सर्वात सामान्य परंपरांमध्ये निसर्गाची पूजा करणे, प्राण्यांचा बळी देणे आणि डोक्यावर टस्क घालणे समाविष्ट आहे. या जमातीचा सर्वात महत्वाचा भाग म्हणजे सण आणि जत्रा आणि या जमाती मोठ्या प्रमाणावर हिंदू धर्माचे पालन करतात. हिंदूंच्या परंपरा, संस्कृती आणि सण-उत्सव मुख्यत या जमाती पाळतात. या जमातींचे लोक सण-उत्सवात मोठ्या प्रमाणात दारूचे सेवन करतात. जात पंचायत या जमातींच्या समाजावर नियंत्रण ठेवते आणि त्यांच्या जीवनातील सर्वात महत्वाची भूमिका लग्नाद्वारे खेळली जाते.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
