‘कॉस्मिकफ्लोज-४’मध्ये ५६ हजार आकाशगंगा

नवी दिल्ली : आकाशदर्शन करताना आपल्याला रात्री चमचमणाऱ्या चांदण्या दिसतात. सूर्याभोवती फिरणाऱ्या आपल्या आकाशगंगेप्रमाणे हजारो आकाशगंगा अंतरिक्षात आहेत. पृथ्वीपासून लाखो किलोमीटर दूरवरील सुमारे ५६ हजार आकाशगंगांचा नकाशा संशोधकांच्या पथकाने तयार केला आहे. या नकाशातून अवकाशाचा पसारा किती मोठा आहे आणि त्याच्या निर्मितीला किती काळ लोटला आहे, हे समजते.

‘कॉस्मिकफ्लोज-४’ या नावाच्या नकाशात एकूण ५५ हजार ८७७ एवढ्या प्रचंड संख्येने आकाशगंगा आहेत. नकाशावरून ७५ किलोमीटर प्रतिसेकंद गतीच्या सुत्राला बळकटी मिळते. संशोधकांनी अंतराळाचे अंतर मोजण्यासाठी आठ वेगवेगळ्या पद्धतींचा वापर केला आहे.

यातील दोन पद्धती नव्या आहेत तर इतर सहा जुन्या अभ्यासातून तयार केल्या+ आहेत. या सर्व पद्धती वापरून तयार झालेल्या सूत्रानुसार नकाशा रेखाटला आहे. आकाशगंगा सतत भ्रमण करीत असल्याने त्यांचा प्रकाश कमी-जास्त होत असतो. यातून बाहेर पडणाऱ्या प्रकाशातून त्यांच्या अंतराचा अंदाज घेता येतो. यासंबंधीचा लेख ‘द ॲस्ट्रोफिजिकल जर्नल’मध्ये नुकताच प्रसिद्ध झाला आहे.

नकाशातून मिळणारी माहिती

• ‘कॉस्मिकफ्लोज-४’मधून ५६ हजार आकाशगंगांमधील अंतर निश्‍चित करणे

• आकाशगंगांमधील सामूहिक अंतर

• आकाशगंगांची फिरण्याची गती

• अवकाशात अब्जावधी संख्येने असलेल्या ताऱ्यांचा शोध घेणे

विविध पद्धतींचा अभ्यास करून त्यातील निष्कर्षांचे विश्‍लेषण करून नकाशा तयार केला आहे. यामध्ये त्रुटी असू शकते, पण हा आतापर्यंतचा सर्वांत मोठा व अधिक अचूक नकाशा आहे.

- आर. ब्रेंट टुली, खगोलशास्त्रज्ञ, ॲस्ट्रोनॉमी इन्स्टिट्यूट, हवाई विद्यापीठ