सबस्क्राईब करा
Honor Of Tricolor : लोकांनी आज आपल्या स्टेटस डीपीला तिरंग्याचा फोटो लावाला आहे. अनेक क्रांतिकारक असतील, आपल्या देशातील महान स्वातंत्र्य सैनिक असतील सगळ्यांचे फोटो सोशल मीडियावर कुठे ना कुठे पोस्ट केले जात आहेत. पण ध्वजगीत लिहिणाऱ्या श्यामलाल गुप्ता पार्षद यांची आठवण कोणीच काढली नाही.
उत्तरप्रदेशचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनी एक फोटो ट्विट केला आहे ज्यामध्ये ते तिरंगा फडकवत आहेत. त्या फोटोला त्यांनी कॅपशन देताना लिहिलंय, "विजयी विश्व तिरंगा प्यारा, झंडा उंचा रहे हमारा." पण लखनौजवळील कानपूरचे रहिवासी असलेले आणि हे गीत लिहिणारे विस्मरणात गेलेले श्यामलाल गुप्ता पार्षद कोणाच्याही लक्षात नाहीत. हे गाणे महात्मा गांधी आणि पंडित जवाहरलाल नेहरू दोघांनाही आवडले होते. काँग्रेसच्या प्रत्येक अधिवेशनात ते गायले गेले, त्याच्या निर्मात्याला विसरणे दुर्दैवी आहे.
श्यामलाल गुप्ता पार्षद यांनाही चित्रपटाने मान दिला नाही
पार्षद यांनी जेव्हा जवाहरलाल नेहरूंसमोर झंडा उंचा हमारा, विजयी विश्व तिरंगा प्यारा असे गाणे गायले तेव्हा नेहरू म्हणाले की, स्वातंत्र्यानंतर हे गाणे ध्वजगीत मानले जाईल. ती तारीख होती 14 एप्रिल 1924. जालियनवाला बाग हत्याकांडाच्या वर्धापनदिनानिमित्त पार्षद यांनी हे गाणे गायले होते. हे गाणे 1991 मध्ये आलेल्या फरिश्ते या चित्रपटातही गायले होते.
त्यांचा जन्म कानपूरजवळील नरवाल गावात झाला असला तरी ते आयुष्यभर कानपूर शहरातच राहिले. गणेश शंकर विद्यार्थी यांच्या संपर्कात आल्यानंतर त्यांनीही स्वातंत्र्यलढ्यात उडी घेतली आणि अनेकवेळा तुरुंगातही गेले. 1944 मध्ये त्यांची शेवटची तुरुंग वारी झाली.
बाली आणि अली यांना बाहेर काढण्यात आले
भविष्यात तिरंगा हाच आपला राष्ट्रध्वज असेल, असे ठरले, तेव्हापासूनच काँग्रेसच्या अधिवेशनात ध्वजगीत गायले जावे, असा गांधीजींचा आग्रह होता. त्यांनी हे गणेश शंकर यांना सांगितले आणि गणेशजींनी श्याम लाल गुप्ता पार्षद यांना असे गाणे लिहिण्यास सांगितले. पार्षदजींनी हे गाणं लिहिलं होतं, ते गांधीजींना दाखवलं होतं पण या गाण्यात एक ओळ होती, "लाल रंग बजरंग बली का, हरा रंग इस्लाम अली का, श्वेत सभी धर्मों का टीका, एक हुआ रंग न्यारा-न्यारा, झंडा ऊंचा रहे हमारा!"
याशिवाय काही अतिरिक्त ओळी देखील होत्या. "है चरखे का चित्र संवारा, मानो चक्र सुदर्शन प्यारा, हरे देश का संकट सारा. है यह सच्चा भाव हमारा, झंडा ऊंचा रहे हमारा! स्वतंत्रता के भीषण रण में, लख कर जोश बढ़े क्षण-क्षण में, कांपे शत्रु देख कर मन में, मिट जाए भय संकट सारा, झंडा ऊंचा रहे हमारा!"गांधीजींनी या ओळी काढून टाकण्यास सांगितले. काही सुधारणाही करण्यात आल्या. उदाहरणार्थ, बजरंग बलीच्या जागी भारत जननी हा शब्द वापरला गेला. तसेच स्वातंत्र्याच्या भयंकर लढाईच्या जागी लोकशाहीचा डाव वापरला गेला.
एका पदावर प्रचंड शक्ती जमा होण्याऐवजी स्वराज्याचा अढळ निर्धार आहे. स्वातंत्र्य हे आमचे ब्रीदवाक्य बदलून सशक्त राष्ट्र हे आमचे ब्रीदवाक्य आहे. तसेच देश आणि धर्माचा राष्ट्रध्वज आणि विश्वविजय हाच खरा विजय मानण्याचा निर्धार करण्यात आला. अखेरीस या गाण्याला मान्यता मिळाली आणि १९३८ च्या हरिपुरा काँग्रेसमध्ये हा प्रस्ताव मान्य करण्यात आला. तेव्हा काँग्रेसला देशातील विविध समाज आणि विविध प्रांतांच्या विश्वासाची काळजी घ्यावी लागली. हरिपुरा काँग्रेसमध्ये ध्वज गीताला मान्यता मिळाली
मूळ ध्वजगीत असे होते,
"सदा शक्ति बरसाने वाला, प्रेम सुधा सरसाने वाला वीरों को हरसाने वाला मातृभूमि का तन-मन सारा, झंडा ऊंचा रहे हमारा झंडा ऊंचा रहे हमारा झंडा ऊंचा रहे हमारा. स्वतंत्रता के भीषण रण में, लखकर जोश बढ़े क्षण-क्षण में, कांपे शत्रु देखकर मन में, मिट जावे भय संकट सारा, झंडा ऊंचा रहे हमारा. इस झंडे के नीचे निर्भय, लें स्वराज जनता का निश्चय"
वर लिहिलेल्या काही बदलांनंतर, हरिपुरा काँग्रेसमधील 5000 काँग्रेस कार्यकर्त्यांनी ते एकाच आवाजात गायले. 4 मार्च 1924 रोजी कानपूरच्या फुलबागमध्ये एका वटवृक्षाखाली बसून परशदजींनी हे गाणे लिहिले होते. त्या ठिकाणी आज त्यांचा पुतळा आहे.
इंदिरा गांधीही रडल्या
मध्य उत्तर प्रदेशच्या इतिहासावर संशोधन करणारे कानपूरचे ज्येष्ठ पत्रकार शैलेश अवस्थी सांगतात की, महात्मा गांधींना त्यांचा साधेपणा, विद्वत्ता आणि लेखनाची खात्री होती, तर जवाहरलाल नेहरूही त्यांना स्वातंत्र्य चळवळीत रणनीती आखण्यासाठी बोलावत असत. 26 जानेवारी 1973 रोजी जेव्हा याच श्याम लाल गुप्ता यांना पद्मश्री पुरस्कार देण्यासाठी राष्ट्रपती भवनात बोलावण्यात आले.
तेव्हा ते अनवाणी पाय, खादीचे गुंफलेले धोतर आणि फाटलेला कुर्ता परिधान करून राष्ट्रपती भवनात पोहोचले. त्याचा ड्रेस पाहून त्यांना अनेक ठिकाणी थांबवण्यात आले. असे म्हणतात की जेव्हा पंतप्रधान इंदिरा गांधींनी त्यांना पाहिले तेव्हा त्या त्यांच्याकडे गेल्या आणि त्यांची सुदामासारखी अवस्था पाहून रडल्या. आपले अश्रू लपवत त्या बराच वेळ त्याच्याशी बोलत राहिल्या. राष्ट्रपती व्ही.व्ही.गिरी हेही त्यांना पाहून भावूक झाले होते. नंतर त्यांना सरकारी सुविधा पाठवण्यात आल्या मात्र त्यांनी नकार दिला
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
