मुंबई : आज RN काव किंवा रामेश्वर नाथ काव यांचा वाढदिवस आहे. त्यांना भारतीय गुप्तचर संस्था संशोधन आणि विश्लेषण विंग म्हणजेच RAW चे पहिले प्रमुख आणि भारताचे मास्टर स्पाय म्हणूनही ओळखले जाते.
१० मे १९१८ रोजी जन्मलेल्या रामेश्वर नाथ काव यांच्या समंजसपणामुळे आणि उत्कृष्ट रणनीतीमुळे भारतीय गुप्तचर संस्था RAW ला संपूर्ण जगात एक वेगळी ओळख आणि यश मिळाले. (R N Kao first RAW chief india's master spy the kaoboys intelligence bureau pradeep kurulkar)
खरंतर, काव ही पहिली व्यक्ती होती ज्याने RAW चे व्यावसायिक गुप्तचर संस्थेत रूपांतर केले. त्यांनी केवळ भारताच्या राष्ट्र उभारणीत मोलाचे योगदान दिले नाही, तर भारताच्या या एजन्सीला भविष्यासाठी एक सुरक्षित दिशा आणि स्थितीही दिली.
IB ते RAW चीफ होण्याचा प्रवास
काव यांचा जन्म उत्तर प्रदेशातील वाराणसी जिल्ह्यात झाला. त्यांनी इंग्रजी साहित्यात पदव्युत्तर शिक्षण घेतले. १९३९ मध्ये भारतीय पोलीस सेवेची परीक्षा उत्तीर्ण होऊन ते त्यात रुजू झाले. १९४७ मध्ये जेव्हा देशात इंटेलिजन्स ब्युरोची स्थापना झाली, तेव्हा सेवेत रुजू झाल्यानंतर आठ वर्षांनी काव यांना तिथे पाठवण्यात आले.
काव हे आयबीमध्ये सहाय्यक संचालक म्हणून रुजू झाले होते. त्या काळात काव यांच्याकडे देशाचे माजी पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या सुरक्षेची जबाबदारी सोपवण्यात आली होती.
यानंतर, १९६८ मध्ये, देशाबाहेरील गुप्तचर प्रकरणांसाठी भारतात संशोधन आणि विश्लेषण विंग (RAW) एजन्सी तयार करण्याचा निर्णयही घेण्यात आला. काव यांना पहिले प्रमुख बनवण्यात आले.
महाराणीने काव यांची स्तुती केली
१९५० मध्ये ब्रिटीश राणीच्या पहिल्या भारत भेटीदरम्यान, काव यांना तिच्या सुरक्षेची जबाबदारी देण्यात आली होती. यादरम्यान एका कार्यक्रमात काव यांनी राणीच्या दिशेने फेकलेला पुष्पगुच्छ पकडला होता. त्यानंतर राणीने त्याच्या क्षमतेचे कौतुक करत "गुड क्रिकेट" अशी दाद दिली.
इंदिरा गांधी आणि राजीव गांधी या दोघांसोबत काम केले
काव यांनी सुमारे दहा वर्षे (१९६८ ते १९७७) RAW चे संचालक म्हणून काम केले. १९७६ मध्ये इंदिरा गांधींनी त्यांचा कार्यकाळ वाढवण्याचा निर्णय घेतला. त्यानंतर काव यांना केंद्रीय मंत्रिमंडळाचे सुरक्षा सल्लागार म्हणून नियुक्त करण्यात आले.
त्यानंतर ते तत्कालीन पंतप्रधान राजीव गांधी यांचे सुरक्षाविषयक आणि जगातील गुप्तचर संस्थांच्या प्रमुखांशी संबंध प्रस्थापित करण्यासाठी विशेष सल्लागार म्हणून काम करत राहिले.
काव यांच्यावर अनेक पुस्तके लिहिली गेली आहेत
काव यांच्या जीवनावर आणि त्यांच्या कार्यशैलीवरही अनेक पुस्तके लिहिली गेली आहेत. यामध्ये RN काव - जेंटलमन स्पायमास्टर, काउबॉयज ऑफ R&AW, RAW - Indian Intelligence Intelligence Saga, A Life in Secret, Escape to Nowhere आणि टीम ऑफ कावबॉइज यांचा समावेश आहे.
काव यांच्याशी संबंधित महत्त्वाच्या गोष्टी
काव यांनी भविष्यातील सुरक्षा समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी धोरण आणि संशोधन कर्मचार्‍यांचे जाळे निर्माण केले.
काव यांनी तत्कालीन बांगलादेशी राष्ट्राध्यक्ष शेख मुजीबुर रहमान यांना सावध केले की काही बांगलादेशी लष्करी अधिकारी त्यांच्याविरुद्ध बंडाचा कट रचत आहेत.
२०१७ मध्ये, उपराष्ट्रपती व्यंकय्या नायडू यांनी आपल्या भाषणात काव यांचे वर्णन देशातील महान IPS अधिकाऱ्यांपैकी एक म्हणून केले.
काव यांच्या जीवनावर चित्रपट बनवण्याची घोषणाही करण्यात आली आहे. २०२० मध्ये धर्मा प्रोडक्शन आणि स्टिल अँड स्टिल मीडिया ग्रुपने यासंदर्भात माहिती दिली होती.
१९५० च्या दशकाच्या मध्यात, काव 'काश्मीर प्रिन्सेस' चा तपास आणि १९७१ मध्ये बांगलादेशच्या मुक्तीमध्ये त्यांचे योगदान यासारख्या प्रकरणांशी संबंधित होते.
काव यांनी रॉच्या दोन पिढ्यांना हेरगिरीचे कौशल्य शिकवले, त्यांच्या टीमला काव बॉईज म्हटले जात असे. काव हे भारताच्या तीन पंतप्रधानांचे जवळचे सल्लागार आणि सुरक्षा प्रमुख होते.
१९६२ मध्ये भारताच्या चीनसोबतच्या संघर्षानंतर स्थापन झालेल्या सुरक्षा महासंचालनालयाच्या (DGS) संस्थापकांपैकी ते एक होते. १९५० च्या दशकात त्यांनी पंडित नेहरूंच्या विनंतीवरून घानाची गुप्तचर संस्था (फॉरेन सर्व्हिस रिसर्च ब्युरो) स्थापन करण्यास मदत केली.
काव यांच्या कार्यक्षम नेतृत्वामुळे आणि त्यांच्या कार्यसंघाच्या कार्यक्षम रणनीतीमुळे ३ हजार चौरस किलोमीटर क्षेत्र भारतात विलीन झाले. सिक्कीम हे भारतातील २२ वे राज्य बनले.
काव यांची क्षमता
संयुक्त गुप्तचर समितीचे अध्यक्ष केएन दारूवाला यांनी लिहिलेली ही चिठ्ठी आरएन काव यांची क्षमता दर्शवते. त्यांनी लिहिले होते - त्यांचे जगभरातील संपर्क काहीसे वेगळे होते. विशेषतः आशियातील अफगाणिस्तान, चीन आणि इराण.
फक्त फोन करून ते काम करून घेऊ शकत होते. तो असा संघप्रमुख होता ज्याने भारतात सामान्य असलेल्या आंतरविभागीय स्पर्धा संपुष्टात आणल्या. २० जानेवारी २००२ रोजी त्यांचे निधन झाले. यादरम्यान काव यांनी भारतात आधुनिक गुप्तचर सेवेची पायाभरणी केली.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.
