Chandrayan 3: 'चांद्रयान' लँड होताच PM मोदींनी जाहीर केलं 'शुक्रयान'; काय आहे ही मोहीम? जाणून घ्या...

चांद्रयान ३ च्या यशस्वी लँडिंगच्या दरम्यान पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था अर्थात इस्रोच्या भविष्यातल्या काही अंतराळ मोहिमांबद्दल भाष्य केलं होतं. यामध्ये त्यांनी पुढच्या महिन्यामध्ये प्रक्षेपित होणाऱ्या आदित्य एल १ याशिवाय शुक्रयानाचाही उल्लेख केला होता. शुक्र ग्रहाच्या अभ्यासासाठी हे यान पाठवण्यात येणार आहे.

सध्या खूप कमी लोकांना या अभियानाबद्दल माहिती आहे. मंगळ ग्रहावरच्या स्वारीसोबतच आता मानवी अंतराळ मोहिमांची तयारीही सुरू आहे. याशिवाय आता शुक्रावर स्वारी करण्याचाही विचार सुरू आहे. अशातच आता नासा आणि जगातले इतर काही देश यांच्यासोबत भारतही शुक्रावरच्या अंतराळ मोहिमेची तयारी करत आहे. शुक्रयान याच अभियानाचा भाग आहे.

मंगळ ग्रहाच्या स्वारीची उद्दिष्टे

गेल्या अनेक दशकांपासून अंतराळ मोहिमांचा प्रमुख उद्देश आहे की, पृथ्वीच्या बाहेर असलेल्या जीवसृष्टीच्या शक्यतांचा शोध घेणं. आधी वैज्ञानिकांना मंगळ ग्रहावर जीवसृष्टी असण्याची किंवा तिथे जीवसृष्टी निर्माण होण्यासाठी पूरक वातावरण असण्याची आशा होती. पण गेल्या काही वर्षांमध्ये मंगळावर जीव असण्याचे किंवा निर्माण होण्याच्या शक्यतांचे कोणतेही संकेत मिळत नाहीत.

शुक्राच्या अभ्यासाकडे ओढा

अशातच आता पृथ्वीच्या जवळचा दुसरा एक ग्रह म्हणजे शुक्र. हा ग्रह जीवसृष्टीसाठी प्रतिकूल मानला जातो. त्यामुळे वैज्ञानिक या ग्रहाचा अभ्यास करू इच्छितात. म्हणूनच आता नासाने एका अभियानाची सुरुवात केली आहे. तर दुसरीकडे इस्रो शुक्रयान म्हणजे व्हिनस ऑर्बिटर मिशन आखत आहे. याचाच उल्लेख पंतप्रधान मोदींनी चांद्रयान ३ च्या लँडिंगवेळी केला होता.

शुक्रयान काय करेल?

शुक्रयान शुक्र ग्रहाच्या आजूबाजूच्या वातावरणाचा अभ्यास करेल. २०१७ मध्ये या अभियानाचं काम सुरू झालं आहे. याच अंतर्गत शुक्राचा पृष्ठभाग, त्याच्या वातावरणाचे रसायन, त्याची संरचन, सौरवादळं, शुक्रावर होणारे वातावरणीय बदल यांचा अभ्यास केला जाणार आहे.

शुक्रयानाच्या संकल्पनेचा जन्म खरंतर २०१२ मध्ये झाला होता. पण या अभियानासाठी लागणारा निधी २०१७ मध्ये मिळाल्याने त्याच वर्षी शुक्रयानावर काम सुरू झालं. या यानाचं पहिलं प्रक्षेपण २०२३ साली करण्याचं लक्ष्य होतं. पण आता ही मोहिम थोडीशी पुढे ढकलण्यात आली आहे. कोविड-१९ मुळे चांद्रयान, गगनयान या मोहिमा पुढे ढकलण्यात आल्याने ही मोहिमही बारगळली.

अजून तारीख निश्चित नाही

सध्या या अभियानाची कोणतीही तारीख निश्चित करण्यात आलेली नाही. पण इस्रोला असं वाटतं की या अभियानाचा कालावधी २०३१ पर्यंत पुढे सरकू शकतो. पण यावर अजून कोणताही अंतिम निर्णय झालेला नाही. शुक्र ग्रहाच्या कक्षेतल्या स्थितीनुसार, यानाच्या प्रक्षेपणासाठीची योग्य वेळ दर १९ महिन्यांनी येते. या हिशोबाने इस्रोकडे शुक्रयानाच्या प्रक्षेपणासाठी २०२६ ते २०२८ या दरम्यानचा कालावधी आहे.