कुतुब मिनारपेक्षाही उंच 'या' खत कारखान्याची उंची!

गोरखपूर (Gorakhpur) खत कारखान्याच्या (Fertilizer factory) प्रिलिंग टॉवरची (Prilling Tower) उंची ही कुतुबमिनारच्या (Qutub Minar) (73 मीटर) दुप्पट आहे. जपानी (Japan) कंपनीने तयार केलेल्या या टॉवरची उंची 149.5 मीटर आहे. त्याचा व्यास 28 ते 29 मीटर आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी (Narendra Modi) आज (मंगळवारी) कारखान्याचे उद्‌घाटन करणार आहेत आणि त्यासोबत गोरखपूर खत कारखाना दररोज 12.7 लाख मेट्रिक टन नीम कोटेड युरियाचे उत्पादन सुरू करेल. या कारखान्यात दररोज सुमारे 3850 मेट्रिक टन युरियाचे (Urea) उत्पादन होणार आहे. यापूर्वी कारखान्याच्या यशस्वी चाचण्या झाल्या आहेत.

असे सांगितले जात आहे, की जगभरात बांधलेल्या सर्व युरिया खत कारखान्यांपैकी गोरखपूर खत कारखान्याचा प्रिलिंग टॉवर सर्वांत उंच आहे. टॉवरच्या 117 मीटर उंचीवरून अमोनिया वायूचा द्रव सोडला जाईल. अमोनिया द्रव आणि हवेच्या अभिक्रियेने नीम लेपित युरिया तयार होईल. HURL च्या अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, सुमारे 600 एकरमध्ये बांधलेल्या या कारखान्याची किंमत 8603 कोटी आहे. हा देशातील सर्वात मोठा युरिया प्लांट आहे. गोरखपूरच्या युरिया प्लांटच्या प्रिलिंग टॉवरची उंची देशातील खत कंपन्यांमध्ये सर्वाधिक आहे. गोरखपूरपूर्वी सर्वात उंच टॉवर कोटाच्या चंबळ खत प्रकल्पाचा होता, जो सुमारे 142 मीटर उंच आहे. गोरखपूरसोबतच सिंद्री, बरौनी, पालचर आणि रामगुंडम येथे युरियाचे प्लांट बांधले जात आहेत. इतर सर्व युरिया प्लांटच्या टॉवर्सची उंची गोरखपूर प्लांटपेक्षा कमी आहे.

अशी राहील कारखान्याची कार्यप्रणाली

एचयूआरएलचे वरिष्ठ व्यवस्थापक सुबोध दीक्षित यांनी सांगितले की, गेलने टाकलेल्या पाइपलाइनमधून येणारा नैसर्गिक वायू आणि नायट्रोजन यांच्या अभिक्रियाने अमोनिया द्रव तयार केला जाईल. हे अमोनिया द्रव प्रिलिंग टॉवरच्या 117 मीटर उंचीवरून सोडले जाईल. यासाठी स्वयंचलित यंत्रणा तयार करण्यात येत आहे. हवेतील अमोनिया द्रव आणि नायट्रोजनच्या अभिक्रियेमुळे टॉवरच्या तळघरातील अनेक छिद्रांमधून युरिया लहान कणांच्या स्वरूपात बाहेर पडेल. येथून युरियाचे धान्य स्वयंचलित प्रणालीद्वारे कडुनिंबाच्या कोटिंग चेंबरमध्ये जाईल. निंबोळी लेप केल्यानंतर तयार युरिया गोण्यांमध्ये पॅकिंग केले जाईल. युरिया प्लांटमध्ये वाऱ्याच्या सरासरी वेगानंतर टॉवरची उंची ठरवली जाते. यासाठी एचयूआरएल टीमने सुमारे महिनाभर वाऱ्याच्या वेगाचे सर्वेक्षण केले होते.

HURL द्वारे 38 मेगावॉट वीजनिर्मिती

अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, उत्तर प्रदेश पॉवर कॉर्पोरेशनसोबत 10 मेगावॉट विजेसाठी करार करण्यात आला आहे. तथापि HURL ला वीज लागत नाही. HURL स्वतः प्लांट चालवण्यासाठी आवश्‍यकतेपेक्षा जास्त ऊर्जा निर्माण करेल.

12.7 लाख मेट्रिक टन नीम कोटेड युरियाचे उत्पादन

सर्वात उंच प्रिलिंग टॉवरमधून खत कारखान्यात उत्तम दर्जाचा युरिया तयार होणार असल्याचे अधिकाऱ्यांचे म्हणणे आहे. त्यांच्या मते, प्रिलिंग टॉवरची उंची जितकी जास्त तितकी युरियाचे दाणे लहान आणि दर्जेदार बनतात. येथील वनस्पती नैसर्गिक वायूवर आधारित आहे. यामध्ये दरवर्षी 12.7 लाख मेट्रिक टन नीम कोटेड युरियाचे उत्पादन केले जाईल.