Oppenheimer Movie: अणुबॉम्ब बनविणाऱ्या ओपेनहायमरचा हिंदुत्वाशी काय संबंध होता?

Oppenheimer Movie : ज्युलियस रॉबर्ट ओपेनहायमर, ज्याने अणुबॉम्बच्या रूपात जगाला सर्वात विनाशकारी शक्ती दिली. ज्या शक्तीने जपानच्या दोन शहरांना बेचिराख करून टाकलं.

हिरोशिमा आणि नागासाकी येथे अणुबॉम्बमुळे झालेला विध्वंस ही इतिहासातील सर्वात विनाशकारी घटना ठरली. या घटनेने बराच बदल झाला. जपानला अनेक दशकं मागे जावं लागलं. पण या गोष्टीमुळे अणुबॉम्बचा निर्माता रॉबर्ट ओपेनहायमर इतका हादरला की तो अण्वस्त्रांचा कट्टर टीकाकार बनला.

ओपनहायमर पुन्हा एकदा चर्चेत आला आहे. चर्चेच कारण म्हणजे 'फादर ऑफ द अॅटॉमिक बॉम्ब' म्हटल्या जाणाऱ्या रॉबर्टच्या जीवनावर आधारित 'ओपनहायमर' हा चित्रपट येतोय.

प्रसिद्ध चित्रपट निर्माता ख्रिस्तोफर नोलन यांचा चित्रपट या शुक्रवारी (21 जुलै) प्रदर्शित होणार आहे. 22 एप्रिल 1904 रोजी न्यूयॉर्कमध्ये जन्मलेल्या ओपेनहायमरने मॅनहॅटनमधील अणुबॉम्बचा समावेश असलेल्या प्रकल्पाचे नेतृत्व केल. हीच कथा चित्रपटात दाखवण्यात येणार आहे.

रॉबर्ट ओपेनहायमरचे पालक ज्यू होते आणि ते जर्मनीचे होते. पण नंतर हे कुटुंब न्यूयॉर्कमधील एका अपार्टमेंटमध्ये राहायला आलं. त्यांचा कापड व्यवसाय होता त्याची व्याप्ती वाढली होती.

लहानपणापासूनच लाजाळू स्वभावाच्या ओपेनहायमरने वयाच्या अवघ्या 9 व्या वर्षी ग्रीक आणि लॅटिन साहित्य वाचण्यास सुरुवात केली होती. इथे राहत असताना त्याचा कल भौतिकशास्त्राकडे वाढू लागला. हार्वर्डमधून पदवी घेतल्यानंतर त्याने भौतिकशास्त्राच्या क्षेत्रात संशोधन करण्यास सुरुवात केली.

ओपेनहायमरची विचारसरणी नेहमीच साम्यवादी विचारसरणीकडे झुकणारी होती. पण जेव्हा त्याने हा प्रकल्प हाती घेतला तेव्हा स्वतःला या विचारसरणीपासून दूर केले. आता अणुबॉम्बचा प्रकल्प कसा सुरू झाला आणि त्याचा हिंदुत्वाशी काय संबंध आहे ते समजून घेऊ.

1939 मध्ये दुसऱ्या महायुद्धात जर्मनीचा हुकूमशहा अॅडॉल्फ हिटलरचा पाडाव सुरू होता. सगळीकडे हाहाकार माजला होता. अणुबॉम्बच्या माध्यमातूनच हिटलरला उत्तर देता येईल, असे अमेरिकन सरकार आणि तिथल्या जनतेला वाटत होते.

अनेक शास्त्रज्ञांनी अमेरिकन सरकारला पत्र लिहून अणुबॉम्ब बनवण्याची विनंती केली. हा प्रसंग पाहून अमेरिकन सरकारने त्याला मान्यता दिली. अशा प्रकारे मॅनहॅटन प्रकल्पावर काम सुरू झाले.

ओपेनहायमरसोबत त्या काळातील सर्वोच्च शास्त्रज्ञांची एक टीम तयार करण्यात आली, ज्यांना जबाबदारी देण्यात आली. अणुबॉम्ब बनवणे कितपत शक्य आहे, या प्रश्नाचे उत्तर त्यांना शोधायचे होते. 1942 मध्ये टीमने स्पष्ट केले की होय, अणुबॉम्ब बनवणे शक्य आहे.

अनेक वर्षांच्या मेहनतीनंतर हा बॉम्ब 1945 मध्ये तयार झाला. त्याची चाचणी तारीख 16 जुलै 1945 ही ठेवण्यात आली होती. तो दिवस ओपेनहायमरसाठी ऐतिहासिक होता आणि तो पाहण्यासाठी तो बंकरवर पोहोचला होता. ओपेनहायमरच्या चेहऱ्यावर आशा आणि घबराट दोन्ही दिसत होते.

ओपेनहायमर आणि हिंदू धर्म

परीक्षेची वेळ जसजशी जवळ येत होती तसतशा चेहऱ्यावरच्या तणावाच्या रेषा अधिकच गडद होत होत्या. स्फोट होताच सूर्यापेक्षा कितीतरी पटीने जास्त तेज आणि प्रकाश पसरला.

या स्फोटाचे धक्के 150 किमी अंतरापर्यंत जाणवले. आकाशात धुळीचे आणि धुराचे लोट उठले होते. चाचणीनंतर त्याने भगवद्गीतेच्या 11 व्या अध्यायातील 32 वा श्लोक वाचला. ज्यामध्ये भगवान श्रीकृष्णाने अर्जुनाला एक महान रूप दाखवून स्वतःला महाकाल म्हटलय.

ओपेनहाइमर हिंदुत्व आणि भारताशी किती जोडले गेले होते हे सांगणाऱ्या अशा अनेक कथा आहेत. वयाच्या 24 व्या वर्षी ओपेनहायमरने गीता वाचायला सुरुवात केली. ओपेनहायमरने गीता वाचण्यापूर्वी संस्कृत शिकल्याचा दावा मीडिया रिपोर्ट्समध्ये करण्यात आला आहे.

अण्वस्त्रे बनवताना ते कोणत्या तरी विनाशकारी गोष्टीला जन्म देणार आहेत, हे त्यांच्या लक्षात आले होते. त्याच्या मनात प्रश्न निर्माण झाला की ते बनवायला हरकत नाही का? या प्रश्नाच्या उत्तरात त्याने आपला धर्म आणि देशाप्रती असलेले कर्तव्य अग्रस्थानी ठेवले आणि एक वैज्ञानिक म्हणून आपल्या देशाला सर्वात शक्तिशाली शस्त्र देण्याचे कर्तव्य बजावू लागले.

जेव्हा हात रक्ताने माखलेले असतात

जेव्हा दोन्ही जपानी शहरे अणुबॉम्बने उद्ध्वस्त झाली तेव्हा ओपेनहायमरला त्याचे यश किती विनाशकारी सिद्ध झाले हे जाणवले. लाखो निरपराधांच्या रक्ताने आपले हात माखले आहेत, असे त्यांना वाटू लागले. अशा प्रकारे अणुबॉम्ब बनवणारा शास्त्रज्ञ सर्वात मोठा टीकाकार बनला. त्याने जाहीरपणे सांगितले की भविष्यात अण्वस्त्रे पुन्हा कधीही वापरली जाणार नाहीत अशी मला आशा आहे.