डिजिटल स्किल : डिजिटल अ‍ॅग्रिकल्चर

डिजिटल अ‍ॅग्रिकल्चर हे बहुविध शाखीय क्षेत्र असून यामध्ये नवीन आणि प्रगत माहिती तंत्रज्ञानाचा वापर हा एक किंवा विविध प्रणालींमध्ये एकत्रित करून, कृषी मूल्य शृंखलेतील शेतकरी आणि इतर भागधारकांना अन्न उत्पादन सुधारण्यासाठी सक्षम केले जाते. स्मार्ट अ‍ॅग्रिकल्चरल टेक्नॉलॉजी ही व्यावहारिक अ‍ॅप्लिकेशन्स आणि स्मार्ट सिस्टिम्ससाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरापर्यंत पोहोचण्यास प्रदान करते. तसेच इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, कृषी नियोजन आणि उत्पादनासाठी नियंत्रणासह प्रगत संगणन एकत्रित करून उत्पादनही वाढवते. यामुळेच या क्षेत्रामध्ये अनेक नवनवीन कौशल्यांची निर्मिती झाली आहे.

डिजिटल तंत्रज्ञान, इंटरनेट, मोबाईल तंत्रज्ञान आणि उपकरणे, डेटा विश्लेषण, कृत्रिम बुद्धिमत्ता, डिजिटली वितरित सेवा आणि अ‍ॅप्ससह शेती आणि अन्न प्रणाली या अनेक गोष्टी डिजिटल अ‍ॅग्रिकल्चरमध्ये मोठ्या प्रमाणात बदल घडवत आहेत. डिजिटल अ‍ॅग्रिकल्चरला काहीवेळा स्मार्ट शेती किंवा ई-कृषी म्हणूनही ओळखले जाते. या क्षेत्रात डिजिटल पद्धतीने इलेक्ट्रॉनिक डेटा आणि किंवा कृषी क्षेत्रातील माहिती संकलित, संग्रहित, विश्लेषित आणि सामाईक केली जात असल्याने याची व्याप्ती मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे.

कृषी कार्यक्रमांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या डिजिटल साधनांच्या डेटा चालित कृषी, अचूक शेती, माहिती तंत्रज्ञान सक्षम विस्तार, आणि डिजिटल वित्तीय सेवा या चार विस्तृत श्रेणी आहेत. या क्षेत्रातील कौशल्य धारकांना विस्तारित संधी उपलब्ध आहेत.

हवामान स्मार्ट शेतीसाठी बिग डेटा, भू-स्थानिक विश्लेषणाद्वारे अचूक कृषी, आयसीटी सक्षम विस्तार म्हणजे डिजिटल चॅनेलद्वारे माहितीचे वितरण, डिजिटल अ‍ॅग्री फायनान्शिअल सर्व्हिसेस आदी तंत्रज्ञानक्षम क्षेत्रात विशिष्ट कौशल्ये प्राप्त मनुष्यबळाची आवश्यकता सातत्याने भासत आहे.

एसएमएस, इंटरॲक्टिव्ह व्हॉइससह प्रतिसाद, परस्परसंवादी रेडिओ-व्हिडिओ, विस्तार कामगारांना तसेच अधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचण्यासाठी आणि अधिक वेळेवर स्मरण आणि सूचना प्रदान करण्यासाठी, त्वरित मदत करण्यासाठी शेतकरी आणि मूल्य साखळी कलाकारांसाठी वर्तन बदल आणि शिकण्याचे सुधारित मार्ग उपलब्ध करण्याचे तंत्रज्ञानही डिजिटल अ‍ॅग्रिकल्चरमध्ये समाविष्ट होत आहे. डिजिटल अ‍ॅग्रिकल्चर फायनान्शिअल सर्व्हिसेस या कृषी मूल्यावरील विशिष्ट आव्हानांना तोंड देण्यासाठी मदत करू शकतात. त्यामुळेच या क्षेत्रातील अनेक इनोव्हेशन्सनी संधी उपलब्ध केलेल्या आहेत.

डिजिटल साधनांमध्ये याम सीड ट्रॅकर्स, अकिलिमो, आयआयटीए, हर्बिसाइड कॅल्क्युलेटर, ई-कॉमर्स साइट, आयआयटीए, कृषी ड्रोन, सॅटेलाइट फोटोग्राफी, आयओटी आधारित सेन्सर नेटवर्क, फेज ट्रॅकिंग, हवामान अंदाज, स्वयंचलित सिंचन, प्रकाश आणि उष्णता नियंत्रण, कीटक आणि रोग अंदाज, माती व्यवस्थापन आणि इतर सहभागी विश्लेषणात्मक कार्यांसाठी बुद्धिमान सॉफ्टवेअर विश्लेषण करणारे तंत्रज्ञान तसेच आयओटी रोबोट्स, ड्रोन, रिमोट सेन्सर्स आणि संगणक इमेजिंग आदी अनेक उपकरण तंत्रज्ञान उपलब्ध होत आहेत.

कृषी क्षेत्रातील सतत प्रगती करत असलेल्या मशिन लर्निंग आणि विश्लेषणात्मक साधनांसह पिकांचे निरीक्षण, सर्वेक्षण आणि फील्ड मॅपिंग हे वेळ आणि पैसा दोन्ही वाचवण्यासाठी तर्कशुद्ध शेती व्यवस्थापन योजनांसाठी शेतकऱ्यांना डेटा देत उपयुक्त ठरत आहे.

कृषी व्यवसाय, सधन, सेंद्रिय आणि शाश्वत शेती, क्लायमेट-स्मार्ट अ‍ॅग्रिकल्चर या पद्धतीत कृषी उत्पादकता सुधारते आणि शाश्वत आधारावर शेतीचे उत्पन्नही वाढवते. डिजिटल शेती साधने ही शेतकऱ्यांचे जीवन सुलभ करण्यासाठी आणि त्यांना त्यांच्या शेती पद्धती पर्यावरणीय स्तरांनुसार कनेक्ट केलेले हवामान केंद्र, इनपुट वापर सक्षम करण्यासाठी वापरलेले पीक मॉडेल आदी अनुकूल होण्यात मदत करण्यासाठी डिझाइन केले आहे.