Fatah And Hamas : वेस्ट बँकवर राज्य करणाऱ्या 'फतह' आणि हमासचा आहे 36 चा आकडा, इस्रायलशी कनेक्शन असणारी ही संघटना नेमकी आहे तरी काय?

Fatah And Hamas : इस्रायल आणि हमास यांच्यात सुरू असलेल्या संघर्षादरम्यान हमासची प्रतिस्पर्धी संघटना फतहबाबत चर्चा सुरू झाली आहे. ही संघटना पॅलेस्टिनी राज्याची कल्पना देखील मान्य करते आणि इस्त्राईलचा अधिकार देखील नाकारत नाही. हमासला पॅलेस्टाईनचे राज्य हवे आहे, तर इस्रायलला जगाच्या नकाशावरून पुसून टाकणे हेही त्यांच्या अजेंड्यात समाविष्ट आहे. या फतह संघटनेचे वेस्ट बँकवर राज्य आहे.

ज्या प्रकारे इस्रायल-हमास युद्ध सुरू आहे आणि ते दीर्घकाळ सुरू राहण्याची भीती इस्रायलच्या पंतप्रधानांनी व्यक्त केली आहे, ते पाहता विजय महत्त्वाचा ठरतो. या संघटनेची स्थापना कधी झाली? कुठे झाली? कोणी केली? त्याचा नेता कोण आहे? फतह आणि हमास शेजारी देशांबद्दल काय विचार करतात? अशा प्रश्नांची उत्तरे महत्त्वाची आहेत.

फतहची स्थापना कधी झाली?

फतहची स्थापना 1957 मध्ये कुवेतमध्ये झाली. त्याचा म्होरक्या यासर अराफात आणि त्याच्या काही साथीदारांनी मिळून ही संघटना स्थापन केली होती. फतह म्हणजे अरबी भाषेत विजय. सुरुवातीला या संघटनेला इस्रायलच्या विरोधात सशस्त्र संघर्ष सुरू करायचा होता. 1964 मध्ये, फतह पॅलेस्टाईन मुक्ती चळवळीत सामील झाली. सर्व समविचारी लोकांना एकत्र आणण्याचे काम करणारी ही संस्था होती. या सर्व संघटना इस्रायलपासून पॅलेस्टाईनच्या मुक्ततेच्या गोष्टी करायचे.

1967 मध्ये इस्रायलशी झालेल्या सहा दिवसांच्या युद्धात अरब देशांचा दारुण पराभव झाला होता. इस्रायलने वेस्ट बँक, गाझा पट्टी आणि तेल अवीववर नियंत्रण प्रस्थापित केले. सुरुवातीच्या काळात यासर अराफातने पॅलेस्टाईनला मुक्त करण्यासाठी गनिमी कावा सुरू केला. लढवय्ये तयार केले. त्यांना शस्त्रे दिली, प्रशिक्षण दिले आणि इस्रायलवर हल्ला करण्यासाठी प्रेरित केले. 1980 पर्यंत, फतहने इस्रायलशी शांततापूर्ण राजकीय समझोत्याबद्दल बोलण्यास सुरुवात केली.

जॉर्डनशी नाते?

त्यावेळी फतहच्या कारवाया जॉर्डनमधून चालवल्या जात होत्या. मग फतेह आंदोलकांनी जॉर्डनकडे आपली वाईट नजर वळवली आणि तिथे नाश करायला सुरुवात केली. काही वेळातच जॉर्डन गृहयुद्धाच्या उंबरठ्यावर पोहोचला. शेवटी त्यांना जॉर्डनमधून जबरदस्तीने हाकलून देण्यात आले. या लष्करी कारवाईत मोठ्या प्रमाणात लोक मारले गेले. जॉर्डनने त्याला ब्लॅक सप्टेंबर असे नाव दिले. येथून हाकलून दिल्यानंतर फतहचे लोक लेबनॉनला पोहोचले. 1982 मध्ये दक्षिण लेबनॉनवर इस्रायलच्या हल्ल्यानंतर फतह लोक ट्युनिशियामध्ये पोहोचले. दरम्यान, पॅलेस्टिनी मुक्ती संघटना फतहचे मनोधैर्य खचले. शेवटी, त्यांना ट्युनिशियातूनही पळून जावे लागले.

अलगाव पाहून पॅलेस्टाईन लिबरेशन ऑर्गनायझेशनने इस्रायलशी करार करण्याची तयारी केली आणि 1993 मध्ये ओस्लो करारावर स्वाक्षरी झाली. यानंतर पॅलेस्टिनी राष्ट्रीय प्राधिकरणाच्या स्थापनेला मान्यता देण्यात आली. त्यानुसार पाच वर्षांत सार्वभौम पॅलेस्टाईन राज्याची निर्मिती करण्याचा निर्णयही घेण्यात आला. मात्र, अनेक कारणांमुळे ते अजूनही स्वप्नच राहिले आहे.

वेस्ट बँक कधी काबीज होईल?

हमास फतह किंवा पॅलेस्टाईन लिबरेशन ऑर्गनायझेशनशी सहमत नाही. हमासने ओस्लो कराराला विरोध केला आणि आपला लढा वेगळा केला. आता दोघेही वेगवेगळ्या वाटेवर निघाले. फतहने राजकीय प्रवास सुरू केला तेव्हा हमासनेही निवडणुकीत भाग घेतला. 2006 च्या निवडणुकीनंतर, गाझा पट्टी हमासने ताब्यात घेतली, तर वेस्ट बँक पॅलेस्टाईन प्राधिकरणाच्या ताब्यात आहे. फतहचे नेते महमूद अब्बास आहेत आणि ते सरकारचे प्रमुखही आहेत.

सशस्त्र बंडखोरी सोडल्यानंतर, फतहला जगाने मान्यता दिली आहे, तर हमासला जगातील बहुतेक देश दहशतवादी गट मानतात. भारतही हमासला दहशतवादी गट मानतो आणि फतहला पाठिंबा देतो. भारत सुरुवातीपासून पॅलेस्टाईन राज्याच्या निर्मितीचा समर्थक आहे, पण इस्रायलच्या विरोधात अजिबात नाही.